گزارش دوره معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران ۱۳۹۷-۱۴۰۰
من در فاصله دی ۱۳۹۷ تا شهریور ۱۴۰۰ معاون شهردار تهران در امور اجتماعی و فرهنگی بودم. این متن گزارش اقدامات و عملکرد این دوره است. برای توضیح بیشتر صفحه معاونت در سایت شهرداری (و خلاصه انگلیسی آن) و در ویکیپدیا را ببینید.
گزارشهای اصلی
مهمترین متونی که گزارش عملکرد این دوره را بیان میکند، عبارت است:
- کتاب «سیاستگذاری و کنش شهری» روایت معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهردار تهران است از فعالیت منسجم معاونت، برای تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» و گفتمان جدیدی که بر پایه این شعار در مدیریت شهری شکل گرفت. روایت هر یک از واحدهای زیرمجموعه این معاونت در قالب الف) اطلاعات کلی و زیرساختهای در اختیار، ب) اصلاحات ساختاری و فرایندی انجام شده برای همراهی با گفتمان جدید؛ ج) اقدامات انجامشده و تاثیرات آن، و د) پیشنهادها برای تکمیل کارهای فعلی؛
- کتاب «گزارش عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران (۱۳۹۷-۱۴۰۰)»، گزارش یکپارچه اقدامات ادارات کل، سازمانها و شرکتها، و ستادهای زیرمجموعه آن در ۴۷۰ صفحه است، که در قالبی یکسان ارائه شده است؛
- شهرنامه: (ویژهنامه روزنامه همشهری، دی ۱۳۹۹). در این ویژهنامه روزنامه همشهری تلاش شده اقدامات این معاونت در زمینه بازگشت شهر به مردم با عنوان «چشمانداز فرهنگیاجتماعی شهر تهران» تشریح شود؛
- ویژه نامه شرق درباره شهر و شورا، شماره سوم، اسفند ۱۳۹۹ (فصل دوم: حق بر شهر. صفحات ۴۷-۱۱۴)
- مجموعه ۶۵ جلدی فرهنگشهر (لینک هر بخش از این مجموعه، به تناسب در این صفحه، آمده است)؛
- کتاب مجموعه ۳۵ اقدام شاخص در معاونت (متن فارسی و ترجمه انگلیسی آن).
مقدمه
معاونت امور اجتماعی و فرهنگی یکی از معاونتهای تخصصی شهرداری تهران است که وظایف و مأموریتهای کلان آن شامل تهیه و توزیع محصولات و خدمات فرهنگی و اجتماعی، شبکهسازی و جلب مشارکتهای اجتماعی، آموزش و توانمندسازی و توسعه زیرساختهای فرهنگی و اجتماعی است.
بر اساس تشکیلات مصوب شورای شهر، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در ساختار خود دارای یک شورای هماهنگی، پنج اداره کل، دو سازمان، دو شرکت، دو ستاد، یک مرکز و سه دبیرخانه و ستاد است. یک معاون و شش اداره در هر منطقه و یک اداره اجتماعی و فرهنگی در هر ناحیه که در تناظر با ادارات کل و واحدهای ستادی معاونت قرار دارند وجود دارد. همچنین از طریق ساختارهای غیررسمی و محلی که شاخصترین آنها سراهای محلات ۳۵۳گانه شهر تهران هستند و مدیرانی که بدون رابطه استخدامی با شهرداری تهران در رأس آنها قرار میگیرند، تداوم مییابد. این سراها و گروههای عمدتاً داوطلبانه در آنها، بهعنوان بازوهای اجرایی و شبکه محلی حوزه اجتماعی و فرهنگی در قالب خانهها و کانونهای اجتماعی و فرهنگی به شهروندان خدمات مورد نظر معاونت را منطبق با مقتضیات محلهای ارائه میدهند.
افزایش تعداد نیروی انسانی در معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۷، ۲۹ نفر بوده که شامل جذب ۷ نفر بهعنوان نیروی جدید در معاونت و اضافه شدن ۱۵ نفر از دستیاران مدیر در ادارات کل، واحدهای ستادی و سازمانها و شرکتهای تابعه از طریق فراخوان عمومی است. همچنین ۷ نفر هم از بخشهای دیگر شهرداری تهران بهصورت انتقالی به مجموعه معاونت اضافه شده اند.
بر اساس مصوبات بودجه سنواتی شهرداری تهران، بودجه حوزه مأموریتی فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران از سال ۱۳۹۶ تا سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۳ درصد و بودجه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران بیش از ۱۲۴ درصد افزایش یافته است. همچنین سهم بودجه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی از کل بودجه حوزه مأموریتی فرهنگی و اجتماعی در سال ۱۳۹۶ حدود ۴۰ درصد بوده که این رقم در سال ۱۴۰۰ نیز به همان میزان تثبیت شده است.
اصلاح گفتمانی و تغییر رویکردها: اقدامات این دوره معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در چارچوب گفتمانی جدید صورتبندی و اجرا شدند که در ارتباط با دو آبشخور نظری اصلی قوت و قدرت مییافت: الف) حس کسی بودن یعنی اینکه تکتک شهروندان باید احساس ارزشمندی، هدفمندی و تعلق به جامعه را تجربه کنند و ب) زیرساختهای اجتماعی: اینکه فضاهای شهری باید از کالبدهایی بهخوبیمهندسیشده به فضاهای تجربه زندگی تبدیل شوند. این دو گفتمان کلی، با چهار هدف اصلی اقدامات معاونت یعنی: افزایش عدالت توزیعی، افزایش مشارکت اجتماعی، افزایش نشاط اجتماعی و کاهش آسیبهای اجتماعی ملموس سازگار شدند. صورت سادهشده این سازگاری اینگونه است که شهر باید امکانی باشد برای همه افراد تا بتوانند برای امری جز کار و خرید از خانه بیرون بیایند (هر چند که شرایط کرونا در نیمی از این دوران، امکان تحقق این موضوع را فراهم نکرد) و از فضاهای شهری و زیرساختهای اجتماعی و اجتماعیشده شهری برای ارتباطات اجتماعی و فراغت استفاده کنند. طبیعتا اگر بنا باشد این امکان، به صورت مداوم مورد استفاده مردم قرار گیرد و نه در زمانهای خاص یا مکانهای مشخص، باید شهر به گونهای سامان داده شود تا زیرساختهای اجتماعی در همه نقاط شهری، عادلانه توزیع شده باشد و در اختیار همه مردم باشد تا امکان مشارکت اجتماعی در شهر برای همه موجود باشد. مشارکت اجتماعی در چنین زیرساختهایی با پذیرش تنوع و تکثر اجتماعی گسترده در تهران، به صورت طبیعی نشاط اجتماعی را در شهر افزایش میدهد و از آسیبهای اجتماعی میکاهد
اصلاح رویهها:اهم اصلاحاتی که معاونت در راستای افزایش کارایی سازمانی برای پیادهسازی ایدههای گفتمان جدید در سی ماه اخیر انجام داد عبارتاند از (ويژهنامه شرق در باره شهر و شورا، شماره سوم، اسفند ۱۳۹۹)
· تاکید بر بخش کمتر موردتوجهواقع شده معاونت و شهرداری، یعنی حوزه اجتماعی. هر آنچه به زیست اجتماعی و فرهنگی شهروندان در شهر مرتبط باشد در حوزه مأموریت معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری قرار میگیرد.
· تغییر رویکرد معاونت از برنامههای پرسروصدا در مناطق مهم شهر به برنامههایی برای مردم و در سطح همه مناطق و محلات و کوچههای شهر،که البته چندان تبلیغاتی نبود.
· مخالفت با طرح ناپخته اصلاح ساختار شهرداری تهران که عملا معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، با تغییرات و کوچکسازیهای غیرمنطقی فراوان روبرو میشد، که در نتیجه، اصلاح ساختار از دستور شورای شهر خارج شد. و البته با دو مورد دیگر ادغام ادارات کل معاونت در سال ۱۳۹۹ در شورا نیز مخالفت شد و رای نیاورد.
· اصلاح شیوه انتخاب مدیران معاونت: انتخاب مدیران متخصص و باتجربه در مدیریتهای ستادی، فراخوان برای انتخاب مدیرعامل سازمان ورزش، و ارزیابی معاونان مناطق توسط مدیران کل و روسای سازمانهای معاونت.
· اصلاح ساختار انتخاب مدیران محلهها و اجرای فراخوان عمومی انتخاب مدیر محله
مهمترین اقدامات
بخش مهمی از عملکرد معاونت توسط ادارات کل، سازمانها و شرکتها، و ستادهای معاونت محقق شده است، اما آنچه توسط خود معاونت انجام شده را میتوان به شرح زیر فهرست کرد (شهرنامه. ویژهنامه روزنامه همشهری. دی هزار و سیصد و نود و نه)
· برای اولین بار در تهران انتخابات شورایاری توسط معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری و بهصورت تمام الکترونیک (با همکاری وزارت کشور) انجام شد. در این انتخابات از ایده «ائتلاف اجتماعی» استفاده شد و در نتیجه آن، میزان مشارکت با تشویق به ارائه لیستی نامزدها افزایش یافت. هرچند، با اعلام نظر دیوان عدالت اداری در مورد ابطال نهاد شورایاری، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی علیرغم اینکه خود انتخابات را برگزار کرده بود، اما علیرغم فشار شورای شهر به قانون تمکین کرد و البته راههای قانونی برای حل مسئله شورایاریها را هم بهصورت مکتوب به شورا اعلام کرد که موردتوجه قرار نگرفت (فرهنگشهر ۴۹: گزارش انتخابات پنجمین دوره انجمن شورایاری شهر تهران)
· شفافسازی در مورد عملکرد معاونت و انتشار عمومی گزارشها
· تشکیل شورای اطلاعرسانی شهرداری تهران با حضور اعضای اصلی و رسیدن به رویه واحد درباره اطلاعرسانی فعالیتهای شهرداری تهران
· همکاری منظم با سازمان زیباسازی برای ارتقا کیفیت تبلیغات فرهنگی در سطح شهر تهران (بویژه در موضوعات مهمی چون شهادت سردار سلیمانی، ایام محرم و رمضان و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی)
· برگزاری جلسات هماهنگی فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی در شهرداری تهران، شامل شورای هماهنگی فرهنگی اجتماعی هنری ورزشی شهرداری برای مناسبتهای مهم، شورای معاونان فرهنگی سازمانها و شرکتها، شورای معاونین اجتماعی مناطق و شورای مدیران معاونت.
· در این دوره از مدیریت شهری با نگاه تخصصی حاکم بر معاونت امور اجتماعی و فرهنگی فرصتی فراهم شد تا این معاونت بتواند پس از مدتها جایگاه اصلی خود را در حوزه فرهنگسازی احیا کند. انجام واکنش مناسب نسبت به پدیده حاجیفیروز و توجه به نقش این پدیده در احساس تبعیض اجتماعی و کسی بودن شهروندانی که صدای بلندی برای شنیده شدن ندارند، یکی از اقدامات موفق معاونت در این دوره بوده است. تلاش برای تغییر رویکرد نسبت به افغانستانیها در شهرداری و شهر نیز یکی از این اقدامات بود.
· ارزیابی تأثیرات اجتماعی فرهنگی (اتاف) طرحهای شهرداری و تلاش برای اینکه صدای فرودستان و مردم را پژواک دهد و با ابراز مخالفت در برابر انجام طرحهای عمرانی در محدودههای استاد معین، فرحزاد، گیشا و .... در کنار مردم ایستاد. این ماجرا در مقابله با محدود شدن دسترسی بیخانمانها در گرمخانههای مردان و زنان در شوش، ممانعت از محدودیتهای بیجا دردستفروشی در تهران، و نیز ایستادگی در برابر تعطیلی گرمخانهها در شهر تهران نیز رخ داد.
· همچنین معاونت تلاش کرد تا با نشان دادن نقش شهرداری در زبالهگردی کودکان، و گفتگو با همه ذینفعان (سازمان پسماند، شهرداران مناطق، پیمانکاران پسماند خشک، فعالان کار کودک، و نیز زبالهگردها) به راهحل روشنی برسد که در قالب بیانیه شهردار تهران در تیر ۱۳۹۹ صادر شد. پیگیری ادامه کار بر عهده معاونت اجتماعی گذاشته نشد ولی بازهم در قالب کلیپ و بیلبوردهای شهری و نیز تعریف یک خط ویژه در سامانه ۱۳۷ بر اجرای آن تلاش شد.
فعالیت های اجتماعی و فرهنگی در دوره کرونا
با توجه به اینکه حدود نیمی از دوره سیماهه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری در ایام پاندمی کرونا گذشت، بدیهی است که ارزیابی کیفیت فعالیتهای معاونت در این دوره سیماهه و نتایج بهدستآمده از آنها بدون توجه به ویژگیهای خاص دوران شیوع کرونا صحیح و کارآمد نخواهد بود. تا پیش از شیوع کرونا، محیط فعالیت معاونت اجتماعی و فرهنگی، عرصههای عمومی شهر و کالبدهایی نظیر سراهای محلات و مدارس و مساجد و مقاصد گردشگری و ... بود. با شیوع کرونا و قرنطینه شهروندان در خانهها، عرصههای عمومی از مخاطبین اقدامات معاونت خالی شد. شهروندان در خانهها قرنطینه شدند و بر اساس نتایج مطالعات تغییرات جدی در حوزه مناسبات خانوادگی رقم خورد. درحالیکه اوج دسترسی معاونت به شهروندان و زمان طلایی پیادهسازی ایدههای گفتمان جدید شهرداری در ایام عید نوروز، تابستان و محرم است، در این دوره سیماهه، دو عید نوروز، دو تابستان و دو محرم در فضای کرونا گذشت و لاجرم معاونت برای حفظ ارتباط با مخاطب اقدامات خود را در قالب فضای مجازی و متناسب با امکانات آن تعریف و اجرا کرد:
· معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، از اولین دستگاههایی بود که توانست وضعیت جدید را درک کرده و با استفاده از ظرفیتهای جایگزین، در راستای تبدیل تهدید به فرصت تلاش کند. بهعنوانمثال، طرح نوروزگاه که در فروردین ۱۳۹۷ اجرا شده بود در فرودین ۱۳۹۸ به طرح مجازی نوروزخانه تغییر شکل یافت.علاوه بر این، اجرای برنامههایی نظیر کنسرت آنلاین، ورزش در خانه، فراهم کردن امکان برگزاری مسابقههای تعاملی و نه صرفاً تماشایی در فضای مجازی، اجرای پویشهایی مانند خونهمونی و برگزاری کلاسها و کارگاههای آنلاین نظیر مدرسه تابستانی و گسترش و تسهیل امکان خرید آنلاین کتاب در قالب طرحهایی مانند «باهم کتاب» تنها نمونههایی اندک از حجم وسیع اقداماتی است که معاونت در این دوره انجام داد.
· با تغییر محیط فعالیت معاونت از عرصه عمومی به فضای مجازی، فرصت مغتنمی فراهم شد تا زیرساختهایی مانند سرای محلات و مجتمعهای ورزشی در راستای مناسبسازی برای حضور اقشار مختلف مردم مانند افراد سالمند، افراد دارای معلولیت و ... تعمیر و بازسازی شوند.
· حمایت از زنان سرپرست خانوار در دوره کرونا: توزیع کارت هدیه معیشتی ۵۰۰ هزارتومانی اهدایی بنیاد مستضعفان به ۴۴۰۰ نفر از زنان سرپرست خانوار، و اهدا بسته معیشتی یکمیلیون تومانی ارزاق به ۱۲۶۳ نفر از زنان سرپرست خانوار با کمک مؤسسات خیریه در نوروز ۹۹.
اقداماتی سیاستی،آموزشی، ترویجی و تسهیلی برای مقابله با کرونا ذیل فعالیتهای اداره کل سلامت آمده است.
التیامجویی
یکی از اصلیترین رویکردهای معاونت، تلاش برای همدردی با مردم در حوادث گوناگون بود. بودن کنار مردم و شریک درد آنها شدن و مهمتر از آن، پذیرش درد و نگرانی مردم، در وقایع متعدد و با استفاده از رسانههای گوناگون شهری، از اقدامات مهم این دوره است. برخی از این التیامبخشیها مرتبط با کرونا بود، ازجمله:
- برگزاری مراسم «سوگ آنلاین»: کمپینی که تلاش میکرد که امکان عزاداری را برای خانواده درگذشتگان در دوره کرونا که امکان برقراری مراسم برای بزرگداشت آنها ممکن نبود، فراهم میکرد. این مراسم برای ۲۲۷ متوفی و با حضور ۱۰۴۸۳ نفر از داغداران برگزار شد.
- پویش «آه از رفتگان بیبرگشت» و توزیع بسته همدردی با ۱۷هزار خانواده تهرانی که در سال ۱۳۹۹ عزیزی را از دست دادند از طریق شرکت پست. این بسته شامل دعای هفتم صحیفه سجادیه، بروشور آموزش در ارتباط با سوگ و کارت اطلاعرسانی برای دریافت خدمات مشاورهای رایگان بود.
- دلجویی از خانواده شهدای سلامت در شهر تهران با حضور شهردار تهران، معاون امور اجتماعی و فرهنگی و شهرداران مناطق در خانه شهدا و تقدیر از آنها.
و بخش مهمتر درباره حوادث مهمی بود که مردم را نگران یا دردمند میکرد، ازجمله:
- تقدیر از کارگران افغانستانی شهرداری تهران برای نخستین بار در طلیعه نوروز ۱۳۹۸، تقدیر از مهاجران افغانستانی ساکن تهران در روز مهاجر ۱۳۹۸، و اجرای موسیقی افغانستانی در موسیقی نواحی نوروز ۱۴۰۰؛
- همدردی با مردم افغانستان در فجایع ملی در آن کشور، ازجمله حمله به دانشگاه کابل (در قالب تبلیغات شهری و ویدیومپینگ میدان آزادی با نام «جان پدر کجاستی») و حمله به دختران دشت برچی کابل (در قالب ویدیومپینگ در میدان آزادی، که با حضور تعداد زیادی از افغانستانیهای ساکن تهران همراه بود (فرهنگشهر ۴۱: جان پدر کجاستی)
- تبلیغات شهری و ویدیومپینگ برای دلجویی از خانواده کشتهشدگان سقوط هواپیمای اوکراینی و نیز تبلیغ شهری در سالگرد آن؛
- دلجویی از خانواده تعدادی از کشتهشدگان آبان ۹۸ که ساکن تهران بودند بر اساس مصوبه شورای شهر با حضور اعضای شورا و شهرداران مناطق در خانه آنها برای تسلیت
- همدردی با مردم درگیر در بحران آب در خوزستان در قالب تبلیغات شهری
الف) ادارات کل ستادی
الف-۱) اداره کل برنامه ریزی و توسعه شهری
مهمترین اقدامات اداره کل برنامهریزی و توسعه شهری عبارت است از:
- تشکیل کارگروه بررسی لوایح حوزه فرهنگی و اجتماعی بهتناسب تکالیف مندرج در برنامه پنجساله سوم توسعه متناظر با واحدهای اجرایی حوزه معاونت، راهاندازی «سامانه فاینانس» در ساختار مالی معاونت، استقرار ممیز مالی برای بررسی اسناد در مبدأ
- تعریف مدیریت دانش در حوزه اجتماعی و فرهنگی و اجرای آن در سال ۱۴۰۰ (کارنامه عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران ، بر اساس رویکردها و سیاستهای ابلاغی – دی ماه ۹۷ لغایت خرداد ۱۴۰۰)
- کمیسازی شاخصهای حوزه اجتماعی و فرهنگی برای نخستین بار بهمنظور پایش تحقق برنامه پنجساله سوم شهرداری تهران
- اصلاح سایت معاونت و بارگذاری همه اطلاعات تولیدشده در معاونت در آن و نیز مستندنگاری فعالیتها
- ساماندهی و بهروز شدن اسناد مالی: از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۷ انباشتی از بدهی مالی به اداره کل مالی شهرداری وجود داشت. با اصلاح فرایندها، در مرداد ۱۴۰۰ تمام اسناد مالی این دوره سیماهه، یا به هزینه نشستهاند یا در سیر مراحل ثبت و به هزینه نشستن است.
- تهیه گزارش عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی: (فرهنگشهر ۱: گزارش تفصیلی عملکرد معاونت امور اجتماعی و فرهنگی در سال ۱۳۹۸)، (فرهنگشهر ۲: کارنامه یک ساله معاونت امور اجتماعی و فرهنگی- زمستان ۱۳۹۷ تا زمستان ۱۳۹۸. اینفوگرافی)، (فرهنگشهر ۱۷: کارنامه ۱۸ ماهه معاونت امور اجتماعی و فرهنگی- زمستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۳۹۹)
الف-۲) اداره کل فرهنگی
اداره کل فرهنگی بهعنوان یکی از مهمترین ادارات کل معاونت فرهنگی اجتماعی، نقش بسزایی در ایجاد و تقویت حس کسی بودن در شهروندان و پیوند دادن فضاهای شهری با زیست روزمره شهروندان و بسترسازی مناسب برای ایجاد تعاملات اجتماعی سازنده و افزایش نشاط و پذیرش تنوع اجتماعی بر عهده دارد. بر همین اساس، اداره کل فرهنگی برای پیادهسازی ایدههای گفتمان جدید برحسب نظر کارشناسان انجام اصلاحات ساختاری و فرایندی زیر را در دستور کار قرار داد:
- تاکید بر فعالیت های فرهنگی در مناطق جنوبی و حاشیه شهر تهران
- انجام فعالیت ها در مقیاس کوچه بجای مقیاس محله
- تغییر فعالیت های فرهنگی شهری از استیج محور بودن به حرکت در محلات و کوچه ها
- تلاش برای تبدیل میدان آزادی به مکان مهم برگزاری رویدادهای شهری
- فاصله گرفتن از رویکرد برنامه های فرهنگی «استانداردسازیشده» و یکسان در کل تهران، و طراحی برنامهها بر اساس نیازها و اقتضائات خاص محلات مختلف
با توجه به اینکه حدود نیمی از سیماه گذشته با پاندمی کرونا دستبهگریبان بودهایم و لاجرم از امکان فعالیتهای میدانی و بهرهمندی از فواید مواجهه چهره به چهره با مخاطب محروم بودهایم، یکی از اصلیترین اصلاحات انجامشده در این دوره از مدیریت شهری، تعریف ساختار مناسب برگزاری فعالیتهای فرهنگی در شرایط کرونا است. اداره کل فرهنگی توانست با واکنش سریع و خلاقانه با وضعیت کرونا برنامههای موفقی در حوزه فرهنگی اجرا کند.
- برنامههای نورزی ۱۴۰۰، شامل برنامه تحویل سال در میدان آزادی، دو کنسرت آنلاین علیرضا قربانی در میدان آزادی، ۵۶۰ اجرای کارناوال نوروزی در سطح محلات شهر تهران، ۶۳ اجرای موسیقی نوای نواحی، ۱۰ اجرای کارناوال پیک امید در حریم شهر تهران، ۸ اجرای کنسرت در گرمخانهها، تور تهرانگردی برای نیروهای خدماتی شهرداری تهران. (فرهنگشهر ۲۴: مستندنگاری برنامههای نوروز هزار و چهارصد)، (فرهنگشهر ۳۲: ارزیابی برنامههای نوروزی معاونت از دید شهروندان و مشاهدهگران)
- نوروزخانه: در نوروز ۱۳۹۹، برنامههای خاص دوران کرونا، تحت عنوان «نوروزخانه» (نوروز در خانه، بجای نوروزگاه) انجام شد، شامل ۱۶ کنسرت آنلاین با حدود ۵ میلیون بیننده، «برگزاری مسابقه تعاملی شهر بازی» در شبکه پنج سیما، مسابقه «خونهمونی» در شبکه نسیم، پویش «باهم کتاب» و ارسال رایگان کتاب به درب منازل در ایام قرنطینه، حمایت از پادکستهای عاشقانههای تهران و احسان عبدیپور، قطعه موسیقی شرح الف محسن چاوشی،یک دقیقه با موزه در حوزه گردشگری، و ورزش در خانه.(فرهنگشهر ۳: نوروزخانه)
- «خوانش» یا نمایشنامهخوانی آنلاین (که از نهم تا بیستوچهار خردادماه ۱۳۹۹ در هفت شب با همکاری جمعی از اهالی تئاتر در تالار ایوان شمس برگزار شد) (فرهنگشهر ۷: گزارش خوانش)
علاوه بر آنچه گفته شد، دیگر اقدامات اداره کل فرهنگی عبارت است از:
- «نوروزگاه» در فروردین ۱۳۹۸، از گستردهترین برنامههای اداره کل فرهنگی در این دوره از مدیریت شهری است که برنامههای متنوعی ذیل آن انجام شد که تأکید بر استفاده از پیاده راهها بهمثابه زیرساخت اجتماعی و محملی برای برقراری تعاملات سازنده و افزایش احساس تعلق به شهر؛ اجراهای برنامههای شاد فرامنطقهای و ... از آن جمله است.
- در حوزه فرهنگی: ایجاد «کتابخانه همسایگی» در مجتمعهای مسکونی، ارسال رایگان کتاب به درب منازل، خرید پاییزه کتاب، تکریم از نویسندگان پیشکسوت تهرانی، طرح باهم کتاب، و کتابگردی در هفته کتاب
- در راستای حمایت از هنر فاخر: پویش هنر برای همه، کنسرت آنلاین، خوانش (نمایشنامه خوانی آنلاین)، تولید قطعه موسیقی و برگزاری فستیوال«نوای نواحی» انجام شده است. در این فستیوال موسیقی ۷۰ کنسرت محلی با محوریت هنر موسیقی اقوام ایرانی از تاریخ ۴ تا ۱۳ فروردین در ۶ نقطه شاخص تهران اجرا شد: (فرهنگشهر ۲۳: هنر برای همه) (فرهنگشهر ۲۴: گزارش مستندنگاری برنامههای نوروز هزار و چهارصد).
- در حوزه مذهبی: برگزاری «جشنواره نور شهر امید» و « نمایشگاه عطر سیب»، همکاری با ستاد اربعین، تولید آلبوم پویانفر و آهنگران، ترویج محوریت مساجد در مناطق، همکاری مشترک با سازمان زیباسازی در جهت تولید محتوا برای اکرانهای شهری (خطبه شعبانیه،محرم و...)، برگزاری طرح اطعام در عید غدیر با همکاری سازمان تبلیغات و کمیته امداد (فرهنگشهر ۸: شهر رمضان شهر همدلی)، (فرهنگشهر ۳۴: هفدهمین نمایشگاه فرهنگی عطر سیب. ۱۳۹۸)
- در حوزه ترویج ارزشهای انقلاب اسلامی: همکاری در برگزاری مراسم ۲۲ بهمن، برگزاری مراسم بزرگداشت سردار سلیمانی و سالگرد ایشان، ابلاغ دستورالعمل مشترک با سپاه تهران برای هفته دفاع مقدس و برگزاری مراسم بزرگداشت چهلمین سالگرد دفاع مقدس، تکریم رزمندگان دفاع مقدس در سطح مناطق، مشارکت در برگزاری جشنواره فیلم فجر در فضای تحریم جشنواره پس از سقوط هواپیمای اوکراینی
- تولید محتوای فاخر در فضای مجازی: تولید پادکست «بی نازنین» توسط حامد عسگری، احسان عبدی پور، «نیوفولدر» توسط یاسین حجازی، و تولید انیمیشن تکایای تهران
- حمایت از تولید فیلمها و سریالهای«خورشید» (مجید مجیدی)، «ابلق» (نرگس آبیار)، «سریال شهید باکری» (سیما فیلم)، «نگهبان شب» (رضا میرکریمی)، «شمش طلا» (ابراهیم حاتمیکیا).
الف-۳) اداره کل آموزشهای شهروندی
تا پیش از سال ۱۳۹۷، مخاطب اصلی این اداره کل کودکان و نوجوانان دانشآموز بود. در این دوره سیماهه، تلاش شد تا اولا اقدامات بهگونهای تعریف شود که برای همه اقشار شهروندان تولید محتوای آموزشی آنجام شود و ثانیا آموزشها بر تغییر نگرش و رفتار شهروندان متمرکز باشد. ثالثا تلاش شد تا از ابزارهای ارتباطی جدید برای ارتباط با مخاطبین استفاده شود. کانال اداره کل در آپارات با یازدههزار و چهارصدنفر دنبالکننده، یکی از بزرگترین کانال فارسی در آپارات است و بیش از یکمیلیون و دویست هزار بار بازدید داشته است. همچنین صفحه اینستاگرامی و انتشار اطلاعات در فضای مجازی که برخی ویدیوهای آن بازدیدهای میلیونی داشته است. در طرح اجرای پویش همسایههم با تشکیل گروههای واتسآپی برای مدیران ساختمانهای تحت پوشش محتوای آموزشی چندرسانهای در دسترس مخاطبین قرار گرفت. با توجه به تعطیلی مدارس و آموزشهای آنلاین علاوه بر تولید و نشر محتوای مناسب در شبکههای اجتماعی، بستری در فضای مجازی تدارک دیده شد که علاوه بر پروژه مدرسه تابستانی آموزشهایی برای دانشآموزان بهصورت برخط انجام شد.که درمجموع (سامانه شاد و سایت) ۱۴۸هزار دانشآموز در دورههای اموزشی شرکت کردند.
مهمترین اقدامات انجامشده در اداره کل آموزش شهروندی عبارت است از:
· برگزاری پویش فرهنگ آپارتماننشینی (همسایههم). در این پویش نظر بر اهمیت مسئله، تلاش شد تا در سه بعد «قوانین و حریم خصوصی»، «همسایگی و مشارکت» و «محیطزیست و کاهش پسماند و شیرابه» و با در نظر گرفتن تفاوت دو مفهوم شهرنشینی و شهروندی، به شهروندان آموزش داده شود تا شاهد تغییر رفتار ایشان در حوزۀ فرهنگ همسایگی، همافزایی محلی، ارتقاء مشارکت اجتماعی شهروندان و افزایش مسئولیتپذیری اجتماعی در حوزههای سهگانۀ فرهنگ آپارتماننشینی باشیم .تأثیر این کمپین بهگونهای بود که باعث شد شهرداریهای دو شهر اصفهان و شیراز نیز از آن الگوبرداری کرده و در حوزه آپارتماننشینی آگاهیبخشی کنند. (فرهنگشهر ۵۴: پویش ارتقای فرهنگ آپارتمان نشینی. ۱۳۹۸-۱۴۰۰)
· در راستای پویش همسایههم، طرح «ارتقاء فرهنگ آپارتماننشینی» ابتدا یک فاز مطالعاتی گسترده را در حوزههای موضوعی مورد نظر داشته است و سپس عطف به نتایج احصاء شده از فاز مطالعاتی و در ضمن توجه به نیازها و داشتههای پایلوتهای مختلف در سطح مناطق ۲۲گانۀ شهر تهران، اقدامات میدانی مورد توجه قرار گرفته است. این طرح در سه حوزۀ موضوعی مدیریت محیط زیست و کاهش پسماند، قوانین و حریم خصوصی (در زندگی آپارتمانی) و مشارکت و همسایگی مورد توجه و اجرا قرار گرفته است. در فاز مطالعاتی نیز ذیل همین حوزه های موضوعی مجموعه کتبی تدوین و تنظیم شده است. در یک دستهبندی کلی، کتب نگاشتهشده در این طرح را می توان در سه دسته جای داد: کتب مربوط به مدیریت پسماند؛ کتب مربوط به حقوق متقابل شهروندی در زندگی آپارتمانی (قوانین و حریم خصوصی و مشارکت و همسایگی) و کتب راهنمای عملیاتی و نظری. مجموعه اسناد تالیفی ارتقاء فرهنگ آپارتماننشینی شهر تهران در دسته بندی های زیر تهیه شده است: مجتمع های مسکونی، آپارتمان ها، کسب و کارهای کوچک، کسب و کارهای بزرگ، مدارس، خوابگاه، محلات کم برخوردار، محلات نسبتا برخوردار، محلات برخوردار، محلات بسیار برخوردار، راهنمای عملیاتی ترویجگری و راهنمای عملیاتی تسهیلگری.
· برگزاری کمپین فرهنگی-آموزشی «موتورسوار خوب»: در این کمپین چهار مسئله اصلی شکلگرفته از ازدیاد موتورسواران در شهر شامل «نادیده گرفتن قانون»،«ناامن کردن پیادهرو»،«عبور از خط ویژه»،«عدم استفاده از کلاه ایمنی» در دو بازه زمانی دی تا آخر بهمن ۱۳۹۸ و آذر ۱۳۹۹ تا اردیبهشت ۱۴۰۰ موردتوجه قرار گرفت. در این دو دوره، جدای از تولید محتوی آموزشی، ۱۱۴کارگاه آموزشی برای تعداد ۵۳۰۰ نفر برگزار شده و در ۹ منطقه پایلوت مانور آموزشی انجام شد. با اجرای این کمپین، نرخ تصادف و مرگومیر موتورسواران در سه ماه اول امسال نسبت به سال گذشته کاهش داشته و از خواباندن ۷۰هزار موتور جلوگیری شد. ( فرهنگشهر ۶: موتورسوار خوب)
· اجرای مصوبه شهر دوستدار کودک در قالب برگزاری دو دوره مسابقات نقاشی کودکان تهران و انشانویسی و برگزاری کلاسهای آنلاین مدرسه تابستانی و اهدای کتاب رایگان برای بچههای در خانه و .... تأثیرات این دست فعالیتهای اداره کل آموزشهای شهروندی به حدی است که ده شهر دیگر نیز مسابقه نقاشی با عنوان «شهری که من دوست دارم» را الگوبرداری و اجرا کردند و باغ کتاب و یونسکو نیز الگوی برگزاری مدرسه تابستانی را باز اجرا کردند. و اجرای اطلس جامع کودکان شهر تهران.(فرهنگشهر ۳۹: شهر دوستدار کودک)، (فرهنگشهر ۱۰: گزارش ارزیابی و ارائه برنامه عملیاتی ۵ محله دوستدارکودک تهران)، (فرهنگشهر ۳۶: گزارش اقدامات صورت گرفته در حوزه مدارس شهر تهران در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۹)، و (فرهنگشهر ۵۲: دومین دوره مسابقه نقاشی کودکان تهران). تهیه برنامه عملیاتی برای ۱۳ محله دوستدار کودک در شهر تهران (زعفرانیه، ولیعصر منطقه ۱۵، هفت چنار، پرستار منطقه ۱۴، بلوار کشاورز، پیروزی، آبشار، دستغیب، شهرآرا، صاحب الزمان، نیلوفر، فدک، گلستان).
· مجموعه اسناد و دستورالعملهای طراحی شهر دوستـدار کودک در شهرداری تهران: دبیرخانه شهر دوستدار کودک با همکاری معاونتها و سازمان های تخصصی شهرداری دستورالعملهای تخصصی در حوزه های مختلف را تدوین کرد: الف) کتابچه دستورالعمل طراحی زمینهای بازی کودکان در فضاهای روباز و سرپوشیـده، که ماحصـل گردآوردی، رویهمگذاری و تطبیق ضوابط و استانداردهای داخلی و بینالمللی است، به طراحـان و مجریـان کمک میکنـد تا بتوانند در زمـان طراحی و اجرا، از ضوابط ایمنی و ملزومات طراحی محیطها و تجهیزات زمیـن بازی متناسب با کودکان استفاده کنند. ب) در جهت آفرینش بهترین بروندادهای امکانپذیر حاصل از طراحی در فضاهای باز کوچک مقیاس همگانی، که با نام پاتوق شهری/محلی شناخته شده هستند، در سطح «تهرانِ دوستدار کودک»، راهنمای گام به گام طراحی (Toolkit) پاتوق بازی برای کودکان تدوین است. ج) کتابچـه دستورالعمـل مناسبسـازی بوستـانها بـرای استفـاده کودکان کوشیده است، با تجمیع و تطبیق قوانین و مقررات داخلی و بین المللی، الزاماتی را ارائه کند که رعایت آن تامین ایمنی و امنیت محیطی برای کودکـان در بوستـانهـا را فراهم میکند. د) راهنمای احداث و بهبود اتاق مادر و کودک با توجه به نیاز به فضایی پاکیزه و ایمن برای شیردهی و نظافت در مکانهـای عمـومـی، با موضوع مقررات، الزامات عمومی و ویژگیهای بهداشتـی مـورد نیـاز، تدویـن شده است.
· انتشار مجموعه چهارجلدی راهنمای کانونهای کودک ( خانههای کودک): این مجموعه که به منظور دسترسی به خدمات با کیفیت اسناد آموزشی برای مریبان کودک، مدیران خانه های کودک، مدیران سرای محله تدوین شده است شامل چهار عنوان؛ کتاب آموزشی و اجرایی مدیران(سرا)، کتاب اجرایی و رفتاری مر بی، کتاب راهنمای آموزشی و اجرایی مدیر، کتاب راهنمای هویت بصری و طراحی کانون های کودک میباشد که به معرفی و آموزش شیوهنامه تجهیزات، الزامات و استانداردهای کانون های کودک (فضا، اسباب و اثاث، فعالیتهای روزانه، بهداشت، ایمنی)، چکلیستها همراه با شیوهنامههای ارتباط با مخاطب، شیوهنامه ارزیابی مقیاس سنجش مراکز و بهبود مستمر و شیوهنامه مشاهده، مستندسازی و گزارشدهی به همراه هویت بصـری یکپـارچه برای مراکز کودک میپردازد.
· مدرسه تابستانی تهران در تابستان ۱۳۹۹: درزمانی که اغلب نهادهای فرهنگی و آموزشی فعالیت خاصی نداشتند کلاسهای آنلاین با تدریس اساتید مطرح برگزار کرد و در سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰، ۱۳۵ هزار نفر از سراسر کشور در کلاسهای آنلاین این اداره شرکت کردند (فرهنگشهر ۳۷: مدرسه تابستانی تهران).
· در حوزه آموزش شهروندی، مجموعه متنوعی از تولیدات چندرسانهای، شامل انیمشینها و کلیپهای همسایگی، کلیپهای آموزش آداب شهروندی، موتورسوار خوب، پیامهای بهداشتی دوره کرونا و مجموعه تولیدات آموزشی در حوزه محیط زیست و مدیریت پسماند تولید شد. این موارد در قالب تیزر در برنامههای متعدد تلویزیونی پرمخاطب و به مناسبتهای مختلف پخش شد ( از جمله موشن آموزشی در زمان زلزله چه باید کرد در زمان زلزله سال ۱۳۹۹ تهران). بعلاوه، این مجموعه در شبکههای اجتماعی هم توزیع گسترده شد.
الف-۴) اداره کل سلامت
در سرای محلات شهر تهران، خانه سلامت مستقر است و ذیل آن،کانونهای اجتماعمحور محلات با ۶۷۶۸۲ عضو در قالب کانونهای زیر فعالیت دارند: ۳۱۸ کانون افراد دارای معلولیت؛ ۳۱۱ کانون پیشگیری از دیابت، ۳۱۵ کانون مادر و کودک، ۳۰۰ کانون جوانان، ۳۲۲ کانون سالمندان، ۲۹۷ کانون پیشگیری از دخانیات، ۳۰۱ کانون خادمین سلامت مسجد، ۲۹۴ کانون اهدا، ۲۹۰ کانون پزشکان و ۳۰۰ کانون پیشگیری از چاقی.
مهمترین اصلاحات ساختاری و فرایندی این اداره کل عبارت است از:
· تدوین شیوه نامه های اجرایی برنامه های اداره کل سلامت (شیوه نامه اجرایی سال ۱۳۹۷)، (شیوه نامه اجرایی سال۱۳۹۸)، (شیوه نامه اجرایی سال ۱۳۹۹)، (شیوهنامه اجرایی سال ۱۴۰۰)
· تدوین شاخص سلامت شهری بر اساس سه حوزه شهر سالم، شهروند سالم و شهرهای سلامت بخش (فرهنگشهر ۲۰: گزارش تدوین شاخصهای سلامت شهری).
· اجرای ایده شهر پیاده، ذیل شهر انسانمحور با انجام اقداماتی مانند برگزاری طرح قدم با همکاری معاونت ترافیک شهرداری و نصب تابلوهای راهنمای انسانمحور در سطح شهر.
· توجه بهضرورت تغییر رویکرد به سمنها و اصلاح فرایند پیشین که سمنها را صرفاً پیمانکار طرحهای شهرداری در نظر میگرفت به وضعیت کنونی که از مشارکت سمنها در روند تصمیمگیری استفاده میشود.
· توجه به سلامت اجتماعی و سلامت روان در کنار سلامت جسمی: (فرهنگشهر ۲۱: نیمنگاهی به برنامههای سلامت روان شهرداری تهران)، (فرهنگشهر ۱۶: گزارش وبینارهای به وقت سلامت در سال ۱۳۹۹)، (فرهنگ شهر ۶۳ : گزارش طرح والدگری مشارکتی ویژه والدین مطلقه/درآستانه طلاق).
· تغییر رویکرد از مدل پزشکی به اقدامات مبتنی بر توانمندسازی اجتماعی و جلب مشارکت فعال شهروندان در برنامههای ارتقای سلامت با تأکید بر ارتقای نقشآفرینی جامعه محلی در برنامههای سلامتمحور: (فرهنگ شهر۶۵ : نیمنگاهی به طرح همگام سلامت: گروه، اقدام، مشارکت)، (فرهنگشهر۶۴ : گزارش شورای سلامت سال ۱۳۹۹).
· تغییر رویه در جهت اجتناب از موازی کاری و ایفای نقش مشابه با سایر دستگاههای حوزه سلامت به سمت تقویت همکاری و همافزایی با شرکای اجتماعی (فرهنگ شهر ۶۰: گزارش پروژه های شاخص اداره کل سلامت شهرداری تهران ۱۳۹۷-۱۴۰۰)
چشمگیرترین اقدامات این حوزه عبارت است از:
· توسعه و مدیریت ساختارهای فیزیکی ارائه خدمات سلامت: توسعه و مدیریت مراکز آموزش مهارتهای اجتماعی کودکان (فرآموز) که تاکنون ۱۶ مرکز آن ایجاد شده است، ایجاد مراکز سلامت روان محلی در ۲۱ منطقه، راهاندازی سرای تجربه در پنج منطقه، ایجاد مراکز فرآهنگ: (فرهنگشهر ۲۵: مستندنگاری مراکز فرآموز)، (فرهنگشهر ۲۲: گزارش اجرای طرح سرای تجربه در محلات پایلوت شهر تهران)، (فرهنگشهر ۴۲: مستندنگاری کانون پیشگیری از دیابت)، (فرهنگشهر ۴۳: مستندنگاری کانون معلولان).
· ارتقاء دسترسپذیری شهر تهران برای افراد دارای معلولیت و سالمندان: مناسبسازی ۴۴ سرای محله در سطح شهر تهران، استقرار مترجمین ناشنوا در ۱۵ سرای محلات منتخب، ارزیابی وضعیت مناسبسازی فضاهای مختلف شهری با مشارکت اعضای کانونهای معلولان شهر تهران (ازجمله: ایستگاههای خطوط ۱ و ۲ مترو، میدانهای میوه و ترهبار، فروشگاههای شهروند، ساختمانهای اصلی شهرداری تهران، بوستانها، کلینیکهای شرکت شهر سالم، سرای محلهها، مجموعههای ورزشی و ...)، ارزیابی از ۱۲۸۰ ساختمان و اماکن شهرداری تهران بر مبنای چکلیستهای مناسبسازی و بارگذاری بر روی پورتال رایای شهرداری تهران بهمنظور دسترسی همه شهروندان: (فرهنگشهر ۱۴: گزارش عملکرد کارگروه اجتماعی و فرهنگی ستاد مناسبسازی فضاهای شهری در سال ۱۳۹۸)، (فرهنگ شهر ۵۳: گزارش عملکرد کارگروه اجتماعی و فرهنگی ستاد مناسب سازی فضاهای شهری در سال ۱۳۹۹).
· شهر دوستدار سالمند، که در سال ۱۳۹۱ در شورای اسلامی شهر تهران مصوب شد و در این دوره مدیریت شهری اقدامات ذیل در راستای تحقق این مهم دنبال شده است: تشکیل مستمر ستاد شهر دوستدار سالمند؛ نامگذاری روزهای دوشنبه به «دوشنبه های سالمندی» و اجرای برنامه های مستمر طی سه سال گذشته با محوریت خود سالمندان در روزهای دوشنبه در سطح محله های تهران؛ برگزاری دورهمی های سالمندان در بوستان ها تا پیش از شیوع کرونا؛ ایجاد ۵ سرای تجربه در ۵ منطقه تهران؛ تصویب طرح ایجاد مراکز فراهنگ در ستاد شهر دوستدار سالمند؛ شناسایی تمامی مراکز ارائه دهنده خدمت به سالمندان در استان تهران و چاپ کتاب راهنمای مراکز سالمندی؛ اجرای طرح پیشگیری از سالمند آزاری و تهیه کتاب در دست انتشارِ راهنمای پیشگیری از سالمندآزاری؛ برگزاری دو دوره رقابت های نشاط سالمندی با حضور بیش از ۹۰۰ تیم ۶ نفره از سالمندان در سطح شهر تهران؛ برگزاری لیگ حافظه سالمندی (در تابستان ۱۴۰۰، با بیش از هزار شرکتکننده (توام با برگزاری دوره های آموزشی دمانس برای همه شرکت کنندگان؛ اهدای کارت بلیط منزلت و کارت منزلت به سالمندان بالای ۶۵ سال که طبق مصوبه اخیر شورا به « کارت تکریم سالمندی» تغییر نام داد و به ازای هر سالمند مبلغ ۵ میلیون ریال شارژ میگردد): (:فرهنگشهر ۳۱: مستندنگاری کانونهای سالمندان)، (فرهنگشهر ۱۲: نیمنگاهی به عملکرد و برنامههای اجرایی ستاد شهر دوستدار سالمند در سال ۱۳۹۸)، (گزارش دومین دوره رقابتهای نشاط سالمندی)
· اجرای برنامه های آموزشی- ترویجی سلامتمحور (گزارش تحلیلی مدرسه تابستانه)، (گزارش اجرایی طرح گفت و گو در شهر)، (گزارش هفته سلامت ۱۴۰۰ )، (گزارش هفته ملی و روز جهانی بدون دخانیات ۱۴۰۰)، (گزارش رویدادها و فعالیتهای مناسبتی در سال ۱۳۹۹)، (گزارش مدیریت دانش ۱۳۹۸)، (گزارش مدیریت دانش ۱۳۹۹).
· برگزاری کارگاه آموزشی مهارتهای ارتباطی مطلوب با افراد دارای نیازهای خاص با تأکید بر افراد دارای معلولیت (ویژه تمام رانندگان و کارکنان ناوگان حملونقل عمومی شهری و پیمانکاران): (فرهنگشهر ۵۳ : گزارش عملکرد کارگروه اجتماعی و فرهنگی ستاد مناسب سازی فضاهای شهری در سال ۱۳۹۹)
· تعریف و اجرای برنامههای چهارشنبههای معلولین در طول سال (روز اختصاصی ویژه کانونهای معلولین)
· برگزاری پویشهای «آه از آن رفتگان بیبازگشت» (تهیه، آمادهسازی و ارسال هجدههزار بسته برای خانوادههای داغدیده از کرونا در سال ۱۳۹۹)، «نه به پلاستیک» به مناسبت ایام محرم و صفر؛ «تهران شهر بدون دخانیات» (در فضای مجازی) و «معلولیت بدون محرومیت»
· استفاده از تمام ظرفیت های اطلاع رسانی و ارتباطی با شهروندان یکی از رویکردهای اصلی اداره سلامت درطی این دوره مدیریت شهری بوده است. در همین راستا این اداره از طریق صفحه اینستاگرام لبخند سلامت، اخبار و تولیدات خود را در فضای مجازی منتشر کرده است. همچنین از ابتدای شیوع ویروس کرونا برنامه های مختلفی از جمله دوشنبه های سالمندی، چهارشنبه های معلولین و وبینارهای بوقت سلامت بصورت زنده از این صفحه پخش شده است. (فرهنگشهر ۱۶: گزارش وبینارهای به وقت سلامت سال ۱۳۹۹)
· طراحی بسته خدمات ارتقای سلامت زنان مبتنی بر تحلیل وضعیت رفتارهای خودمراقبتی (کارکنان زن شهرداری تهران)، (زنان در سنین بارداری)، (زنان سالمند و یائسه)
اقدامات برای مقابله با کرونا
معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، از اولین سازمان هایی بود که توانست در مواجهه با کرونا تصمیمگیری و برنامهریزی کند. اداره کل سلامت این معاونت به عنوان نماینده شهرداری در ستاد کرونا معرفی شد و اقدامات ادارات کل معاونت در حوزه کرونا به قرار زیر است (فرهنگشهر ۱۱: گزارش اقدامات سلامتمحوردر پیشگیری مقابله با کرونا، از اسفند ۹۸ تا تیر ماه ۹۹):
· در آغاز شیوع ویروس یکی از جدیترین نیازهای جامعه آگاهی بخشی به شهروندان در مورد وضعیت جدیدی بود که در ان قرار گرفته بودند. در همین راستا کلاسهای حضوری برای آگاهی بخشی در مورد این ویروس و راههای پیشگیری از ابتلا به ان برگزار شد که جامعه هدف این کلاسها و تعداد مخاطبین و تعداد کلاسها به این شرح است: برگزاری ۹۳۴ کلاس آموزشی برای ۲۰۱۹۵ نفر از عموم شهروندان، برگزاری ۱۸۰ کلاس برای ۵۴۴۶ نفر از پرسنل خدماتی مناطق، برگزاری ۱۵ کلاس برای ۶۳۵ نفر از پرسنل خدماتی سازمانهای تابعه، برگزاری کلاس آموزشی برای ۴۹۰۴ نفر از کارگران مراکز اسکان کارگری، برگزاری کلاس آموزشی برای ۴۲۰۰ نانوای با پخت سنتی در شهر تهران. (فرهنگ شهر ۶۱ : گزارش اجرای طرح تجربه نگار ویژه دوران شیوع ویروس کرونا)
· اجرای ده موج نظرسنجی از اسفند ۱۳۹۸ تا اردیبهشت ۱۴۰۰، برای کمک به سیاستگذاری و سنجش وضعیت برنامههای مقابله با کرونا. (فرهنگشهر ۵: کرونا از نگاه مردم تهران: گزارش ۱۰ موج نظرسنجی)
· تهیه دستورالعملهای بهداشتی و خودمراقبتی اختصاصی برای سازمانهای شهرداری تهران (۵۸ دستورالعمل). ( فرهنگشهر ۱۳: راهنمای کنترل محیطی و دستورالعملهای مقابله با کووید۱۹ )
· تولید محتوای آموزشی (ویژه خودمراقبتی عمومی و کارکنان شهرداری و شهروندان در ساختارهای متفاوت مانند میادین میوه و تره بار، اتوبوس و مترو، بهشت زهرا، گرمخانهها و ... )
· طراحی و اجرای پنج کمپین تبلیغی (تولید محتوای چندرسانه ای و تبلیغ بلیبوردهای شهری) با عنوانهای «در خانه میمانیم»،« فاصله اجتماعی»،«ماسک»، « شهر سالم شهروند سالم» و « محدودیتهای جدید کرونایی». و برگزاری کمپین « من ماسک میزنم» بمنظور تشویق شهروندان، مدیران و کارمندان شهرداری تهران به استفاده از ماسک و انتشار تصویر با ماسک در فضای مجازی (۱۲۰۰ مورد). (فرهنگشهر ۹: کمپینهای آموزشی و ترویجی مبارزه با ویروس کرونا، از اسفند ۹۸ تا خرداد ۹۹)
· مشارکت ۲۴۱ خانه سلامت شهرداری تهران در طرح غربالگری بیماران مبتلا به کووید۱۹ با وزارت بهداشت
· مشارکت در اجرای طرح شهید سلیمانی در ۸۵ خانه سلامت شهرداری تهران (دریابی ارتباطات بیماران کرونایی و انجام ۱۷۵۰۰ تست رایگان کووید ۱۹ در سرای محله و ۱۹۵۰۰ تست رایگان از طریق اعزام تیم سیار محلی، و ۲۲۰ هزار تماس تلفنی با شهروندان. (فرهنگشهر ۱۵: گزارش مشارکت شهرداری تهران در اجرای طرح شهید سلیمانی)
· مشارکت در واکسیناسیون کرونا در شهر تهران با اختصاص ۲۲ ساختمان سوله بحران و مجموعه ورزشی، و اختصاص ۶ بوستان برای واکسیناسیون خودرویی
· اجرای «طرح سلامتیار» برای دلجویی، بررسی وضعیت سلامت و احصای نیازهای ضروری با ۲۴ هزار خانواده از اعضای کانونهای سالمندان، افراد دارای معلولیت و دیابت تماس گرفته شد و در مرحله دوم ۳۰۰۰ بسته پک میوه، ۳۵۲هزاربسته بهداشتی و پنج هزاربسته حمایتی برای رفع نیازهای ضروری اعضای کانونهای سالمندان، افراد دارای معلولیت و دیابت در اختیار ایشان قرار گرفت. (فرهنگ شهر۱۸: کارویژه های سلامت محور در دوران همهگیری ویروس کرونا)
· برگزاری «مراسم سوگآنلاین» برای ۲۲۷ متوفی با حضور ۱۰۴۸۳ نفر از داغداران. سوگآنلاین، سوگواری مجازی خانواده متوفیان در شرایط شیوع ویروس کرونا و عدم امکان برگزاری مراسم و مناسک سوگواری است و تا حدی تالمات ناشی از سوگواری بدون امکان بهره مندی از حمایتهای اجتماعی پیشین را تسلی میدهد. (فرهنگشهر ۱۹: سوگ بازداریشده در ایام همهگیری کرونا؛ تجربه زیسته و استراتژیهای پیشگیرانه)
· اجرای کمیپن «آه از آن رفتگان بیبازگشت» در پنجشنبه و جمعه آخر سال و توزیع هفده هزاربسته بین خانوادههای درگذشتگان تهرانی در سال ۱۳۹۹ با همکاری شرکت پست و شرکت همشهری.
· اجرای پویش «خیر موثر» برای ترویج کمک به دیگران در ایام کرونا از طریق آگاهیبخشی و کمپین تبلیغاتی، تولید ماسک و گان توسط زنان سرپرست خانوار زیر نظر مراکز کوثر و سازمان خدمات اجتماعی، و اجرای نذر خرید ماسک و توزیع آن در۱۵ ایستگاه مترو، ۲ پایانه تاکسی، ۱۲ پایانه و ایستگاه اتوبوس، و ۳ بازار میوه و تره بار در اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۹. (فرهنگ شهر ۲۶: پویش خیر موثر)
· اجرای طرح سپاس و اهدای کمک های شهرداری تهران به ۲۲ بیمارستان ویژه درمان کرونا در بهار ۱۳۹۹، ارائه خدمات مشاوره و روانشناختی بصورت مجازی، تلفنی و حضوری (۲۲۰۷۰ نفر) در دروه کرونا، تشکیل گروههای داوطلب سلامت محلی (۲۴۰ تیم با ۱۲۰۰ نفر) و برگزاری ۳۰۵۸ جلسه شورای سلامت نواحی، و اجرای طرح «تجربهنگار» و مصاحبه با ۳۹۷۶ نفر از مسئولین خانههای سلامت برای ثبت خاطرات و تجربیات آنها از فعالیت در دوران کرونا. (فرهنگشهر ۱۸: کارویژههای سلامت محور در دوران همه گیری ویروس کرونا )
الف-۵) اداره کل امور بانوان
اداره کل امور بانوان شهرداری تهران مدیریت ۹ بوستان بانوان، ۲۴ شهربانو، ۱ شهردخت، ۵۳ مرکز کوثر با رویکرد کارآفرینی اجتماعی و ۴ مرکز کوثر با رویکرد ارتقاء ظرفیت اشتغال خانگی را در اختیار دارد. (فرهنگشهر ۳۳: مستندنگاری مجموعههای شهربانو)، (فرهنگشهر ۴۵: مستندنگاری بوستانهای بانوان شهر تهران).
همچنین در این دوره مدیریت شهری ۷ بازارچه دائمی با ۱۱۸ غرفه برای ۱۳۴ زن سرپرست خانوار دارای مشاغل خانگی و ۲۳ بازارچه مناسبتی با تعداد ۳۰۷ غرفه و فرصت اشتغال ۳۱۴ زن سرپرست خانوار ، ۱۰ بازارچه خوداشتغالی «یلدا بازار» با بیش از ۱۵۰ غرفه جهت فروش دست سازههای زنان سرپرست خانوار و مشاغل خانگی، ۸ بازارچه خوداشتغالی «جان زندگی» در ۱۶۰ غرفه جهت فروش دست سازههای زنان سرپرست خانوار و مشاغل، ۱۵۰ غرفه مجازی در پلتفرم فروش با سلام برای بانوان دارای مشاغل خانگی و فعال در کسبوکار را اجرا کرده است. اما برگزاری نمایشگاه زنان و تولیدات ملی در این هجده ماه گذشته به دلیل کرونا ممکن نشد.
اصلاحات ساختاری و فرایندی عبارت است از:
· یکپارچهکردن کلیه ساختارهای حوزه زنان در قالب معاونتهای فعال ذیل اداره کل امور بانوان،
· در ادوار پیشین گروه هدف فعالیتهای حوزه بانوان، زنان خانهداری بودند که در شرایط مناسب جسمی و مالی قرار داشته و تنها مسئولیت خانهداری را بر عهده داشتند. در این دوره از مدیریت شهری، برنامهها و مأموریتهایی در راستای توجه به نیازهای گروههای دیگر بانوان مانند زنان شاغل، زنان باردار، مادران، زنان سرپرست خانوار، زنان سالمند، دختران جوان و نوجوان تعریف شد.
· بهرهمندی از امکانات مشاوره و مددکاری برای خانوادههای کارمندان شهرداری، با تعریف واحد «خانواده یار».
اقداماتی که در این دوره برای همه زنان شهر برگزار شد عبارت است از:
· برگزاری طرح «کوچههای دوستی»: در این طرح که در چهل کوچه از شهر تهران برگزار شد، برای اولین بار به زنان فرصت مشارکت در فرایند طراحی، رنگآمیزی، تغییر کالبدی و نگهداشت آثار داده شد (فرهنگشهر ۳۸: کوچه دوستی)
· برگزاری پویش «شهر امن زنان» با هدف اصلاح کالبدی شهر برای افزایش امنیت زنان، در تمام مناطق شهرداری تهران. (فرهنگشهر ۴۷: شهر امن زنان)
· برگزاری طرح «یادبود هفده هزار زن شهید، جانباز، آزاده» باهدف حفظ و نکوداشت مقام والا و ارزشهای زنان فداکار و ازجانگذشته در قالب طراحی المان حجمی و مجسمه توسط هنرمندان شرکتکننده در طرح.
و اقدامات برای زنان در گروههای متنوع به شرح زیر بود:
· اقدامات برای دختران: راه اندازی زیرساختهای بازی دختران نوجوان مانند بازی تعادلی و ترامپلینگ و انواع بازیهای آبی سبک مانند تفنگ آبپاش در بوستان های بانوان؛ برگزاری اردوهای ویژه کارآفرینی و تیمسازی و حل مسئله در راستای توانمندسازی دختران؛ راهاندازی اتاق صورتی برای دختران در همه زیرساختهای شهربانو.
· اقدامات برای زنان خانهدار: برگزاری « طرح امید» در راستای توانمندسازی زنان خانهدار در مهارتهایی مانند مدیریت ایمنی و اطفای حریق، مدیریت مصرف انرژی و آب، گردشگری در طبیعت، مدیریت پسماند و ...
· اقدامات برای زنان شاغل: استفاده از توانمندی زنان هنرمند برای حساس سازی جامعه نسبت به مسائل اجتماعی و شناسایی راهحلهای ممکن برای مسائل زنان. برگزاری رویداد «تهران، شهری امن برای زنان» در قالب هماندیشی و تبادلنظر زنان هنرمند در عرصه هنرهای تجسمی( نقاشی، طراحی، تصویرسازی، گرافیک، کارتون، عکس و حجم) در راستای ترسیم تهران از منظر زنان.
· اقدامات برای زنان سرپرست خانوار: به روزرسانی پروندههای مددکاری ۴۰۰۰ هزار زن سرپرست خانوار و ۱۵ هزار زن تحت سرپرستی افراد ناتوان و کمتوان با کمک سمنها. و برگزاری دورههای راهکارهای ارتقای درآمد از دویست شغل خانگی به گروههای هدف. عقد قرارداد با مجموعه «با سلام» و ایجاد ۷۰ غرفه آنلاین برای زنان سرپرست خانوار. بخشودگی اجاره غرفههای مراکز کوثر در دروه کرونا برای جلوگیری از تعطیل شدن آنها.
· اقدامات برای جلبتوجه جامعه به مسائل خاص زنان بیوه و همچنین بزرگداشت روز جهانی والدین و روز جهانی زنان شیرده در قالب تصویرسازی در سطح شهر و فعالیتهای رسانهای.
· آمادهسازی فضای مادر و کودک در دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
الف-۶) دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی
دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی معاونت، اجرای پژوهشها، انجام نظرسنجیها و ارزیابی تاثیر اجتماعی و فرهنگی پرژوههای شهری (اتاف) را بر عهده دارد و در این دوره، مطالعات پشتیبان مهمترین اقدامات معاونت را بر عهده داشته است. مهمترین فعالیتهای این دفتر عبارت است از:
· انجام نظرسنجی از ۸۴۰۰ نفر از شهروندان در راستای سنجش رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری در آبان ۱۳۹۸ که قرار بود هرسال تکرار شود ولی به دلیل پاندمی کرونا متوقف شد. (فرهنگشهر ۴: ارزیابی شهر و مدیریت شهری، گزارش یک نظرسنجی از شهروندان تهرانی- آبان ۱۳۹۸) و انجام ده موج نظرسنجی در مورد کرونا. (فرهنگشهر ۵: کرونا از نگاه مردم تهران: گزارش ۱۰ موج نظرسنجی).
· انجام مطالعات اتاف در باره پایانه شرق، خیابان استاد معین، پل گیشا و گرمخانههای جنرال. (فرهنگشهر ۵۰: مستندنگاری اتاف)
· درگیر کردن ذینفعان در پروژههای اصلی از طریق مشارکت مستقیم: دعوت گروهی از دستفروشان به حضور در جلسات با مدیران شهری و برگزاری یک جلسه عمومی در ایستگاه مترو امام خمینی، و مجموعه نشستهای علمی درباره محله فرخزاد و مسائل آن در همان محله و با حضور مردم، تا آنها امکان بیان مستقیم مسائل خود را داشته باشند.
· تاکید بر رویکرد «پذیرش» بهجای «طرد»، از جمله تلاش در راستای تغییر نگرش نسبت به مهاجران و کارگران افغانستانی و کودکان زبالهگرد. مطالعات و مستندسازیها در مورد پدیده زبالهگردی به ابلاغ بخشنامه از طرف شهردار تهران منجر شد که در آن بر اجتناب از هرگونه اقدام قهری علیه کودکان تأکید شده و شهرداری تهران مکلف به ارائه خدمات اجتماعی به آنان شد. (فرهنگشهر ۵۶: گزارش مستندسازی طراحی و اجرای بخشنامه منع بهکارگیری کودکان از سوی پیمانکاران شهرداری)، (فرهنگشهر ۴۱: جان پدر کجاستی).
· انجام مطالعات در مورد حاجیفیروز، که به ابلاغ بخشنامه از جانب معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در نوروز ۱۴۰۰منجر شد. (فرهنگشهر ۴۸: مروری بر روایتها از تبار شخصیت حاجی فیروز)
· ترجمه کتابهای معتبر علمی در حوزه اقتصاد سیاسی شهر و ارزیابی تأثیر اجتماعی با هدف نقد سیاستهای پیشین توسعه شهری و انتشار بیش از بیست عنوان کتاب با همکاری انتشارات همشهری
· ترجمه کتاب مدیریت رویداد بهعنوان منبع مطالعاتی جدی در این حوزه که مورد نیاز شهرداری هم هست.
· بررسی و تحلیل رویدادهای شهری برگزارشده توسط معاونت در شبکههای اجتماعی
· تهیه بیست گزارش مستندنگاری در باره زیرساختهای اجتماعی شهرداری در چارچوب مدیریت دانش در مدیریت شهری، که برای اولین بار در شهرداری تهران انجام شده است.
· معرفی تفصیلی معاونت در دانشنامههای آزاد و تلاش در راستای مدیریت دانش و اصرار بر عمومی کردن اطلاعات و یافتههای پژوهشها (در سامانه شفاف شهرداری تهران) و نظرسنجیها (ازجمله انتشار عمومی فایل دادههای خام پیمایش رصد کیفیت زندگی در شهر تهران با ۴۵ هزار نمونه)
ب) سازمانها و شرکتها
ب-۱) سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی
زیرساختهای در اختیار سازمان رفاه خدمات و مشارکتهای اجتماعی شهرداری تهران، عبارت است از: ۲ سامانسرا؛ ۲۰ مددسرا (شامل ۱۶ مددسرای ویژه مردان با ظرفیت ۲۰۵۰ تخت و ۴ مددسرای ویژه زنان با ظرفیت بیش از ۳۲۰ تخت)، ۱۰ مجتمع بهاران با پذیرش ۱۵۰۰ توانجو طی ۳۰ ماه؛ ۲ اتاق مادر و کودک (در مددسراهای مناطق ۱۲و ۲۲)؛ ۸ همراهسرا (با ظرفیت میزبانی از ۲۶۰ نفر در شبانهروز)؛ ۲۰ پایگاه خدمات اجتماعی (این پایگاهها غیرفعال بوده و طی ۳۰ ماه اخیر ۸ عدد از این پایگاهها فعال شده است)؛ ۳ پایگاه خدمات اجتماعی در پایانههای اتوبوسرانی برونشهری؛ ۱۵ خودروی گشت فوریتهای اجتماعی (که در قالب ۳ شیفت ۸ ساعته در زمستان و ۲ شیفت در بقیه ایام سال گشت روزانه دارند)؛ ۲۱ مرکز پرتو ( که ۹ مورد آن در۳۰ ماه اخیر افتتاح شده با ظرفیت پذیرش ۳۴۵۰ کودک کار و خیابان)؛ ۴ مرکز صبح رویش با ظرفیت پذیرش ۸۰۰ کودک کار و خیابان؛ ۷ مرکز توسعه و تسهیل کسبوکار (توتیا)؛ ۲ مرکز دست آفرین در مناطق ۷ و ۱۴؛ و ۸۰ مرکز کسبوکار در سطح مناطق ۲۲گانه.
مهمترین اصلاحات سازمان خدمات عبارت است:
· تصویب ساختار سازمانی مشخص برای اولین بار و به روز رسانی گروه های کارکنان سازمان
· افزایش ۲.۸ برابری بودجه سازمان خدمات
· تهیه دستوالعمل برای شیوه واگذاری زیرساختهای سازمان
· در راستای افزایش کارایی گشت فوریتهای اجتماعی، خودروهای گشت به سامانه سورنا متصل شده و دستگاه ردیاب بر روی همه آنها نصب شد.
· راهاندازی سامانه سمات که در آن اطلاعات ۱۳هزار خانواده آسیبدیده و در معرض آسیب ثبت شد. این سامانه، زیرسامانههایی مانند سامانه شفافسازی مسئولیتپذیری اجتماعی، سامانه باشگاه داوطلبان و ... دارد که گامی مهم در راستای نظاممند کردن فرایند مشارکت اجتماعی برای کاهش آسیبهای اجتماعی است.
بهطورکلی اقدامات این سازمان را میتوان در چهار اقدام اصلی دستهبندی کرد:
· الف. کارآفرینی و توسعه کسبوکار
o راهاندازی مراکز توسعه و تسهیلگری کسبوکار و کارآفرینی اجتماعی «توتیا»، در راستای توسعه کسبوکار و تکمیل برنامههای تعریفشده برای پرورش تسهیلگران و ارتقاء توانمندیهای آنها.
o راهاندازی مراکز عرضه و فروش نمایشگاهی و فروشگاهی «دست آفرین»، در راستای توسعه کارآفرینی و حمایت از کسبوکارهای کوچک و خانگی و شرکتهای تعاونی و کسبوکارهای گروهی انجام شده تا برای تولیدات داخلی و بهویژه محلی در این فروشگاهها و نمایشگاهها بازاریابی شده و فعالیتهای لازم برای برندینگ و عرضه آنها انجام شود
o طرح آموزش و ارتقای توانمندی برنامهریزی و تسهیل گری برای توسعه کسبوکار، توانمندسازی و کارآفرینی اجتماعی «ابتکار»، باهدف پرورش تسهيلگران و مديران در حوزه تخصصي كارآفريني، کسبوکار و بهبود نتايج و همچنین هماهنگي استعداد و نگرش مديران با جايگاههاي سازماني و نيازهاي تكاملی در برنامهریزی، انجام شد.در این طرح ۸۳ تسهیل گر برای اجرای اهداف توسعه کسبوکار در محلات شهر تهران آموزش داده شدند و پنج پروژه توسعه محلی انجام شد.
o امضای تفاهمنامه با اتاق بازرگانی تهران در راستای برجستهسازی نقش بنگاههای اقتصادی و بخش خصوصی در حمایت از پروژههای شهری و نگهداشت شهر اقدام دیگری بود که از سال ۱۳۹۹ در حال اجرا است.
o راهاندازی پروژههای تسهیل گری کسبوکارهای محلی در راستای راستههای موجود در مناطق.
· ب. مشارکت اجتماعی
o پویش یک بعلاوه یک: مرحله اول پویش یک بعلاوه یک در آستانه شب یلدای سال ۱۳۹۹ با گستره جذب کمکهای خانواده بزرگ شهرداری تهران به نفع خانواده کودکان کار و در اسفندماه سال ۱۳۹۹ و همزمان با آغاز سال نو با جلب مشارکت تمام شهروندان اجرایی شد. شعار این پویش «هر خانواده حامی یک خانواده کمبرخوردار تهرانی» بوده و در مرحله دوم با همکاری خیریه همت، فروشگاههای زنجیرهای شهروند، مجمع خیرین محلات به اجرا درآمد.
· ج.خدمات اجتماعی
o گرمخانهها: در ادوار پیشین، گرمخانهها در ۲ شکل فصلی و دائمی بهصورت شبانه فعالیت میکردند و در این دوره برای اجرایی کردن این هدف که همه بیخانمانها در تهران، لااقل سقفی برای زندگی و نانی برای خوردن باید داشته باشند، گرمخانهها بهصورت دائمی و شبانهروزی فعالیت خود را ادامه داد و درنتیجه این تصمیم در ۲سال گذشته هیچکس در شهر تهران بهواسطه بیسرپناه ماندن و بیخانمانی فوت نکرد. در سیماه گذشته ۴ گرمخانه اضافه شده و جانمایی و طراحی نقشه و مناقصه یک گرمخانه جنرال نیز انجام شد. علاوه بر این استانداردسازی کیفیت مدیریت و خدماتدهی در گرمخانهها و بهبود کیفیت خدمات مددکاری اجتماعی بهصورت جدی موردتوجه قرار گرفت، بهگونهای که در سال ۱۳۹۸، ۱۰۴ نفر مددجو به آغوش خانوادههای خود بازگشتند و در انتهای سال ۱۳۹۹، این تعداد به ۲۷۰ نفر افزایش یافت. اصلاح وضعیت بهداشتی متناسب با استانداردهای بینالمللی در گرمخانهها باعث شد که در دوران پاندمی ویروس کرونا، تنها یک مورد فوتی ناشی از ابتلا به این ویروس در گرمخانهها رخ داد (مرحوم احسان برکت، مددکار سازمان) و این در حالی است که گرمخانههای شهرداری برخلاف مراکز خدماتدهی سازمانهای دیگر در دوران کرونا اصلاً تعطیل نشد. علاوه بر این، در این دوره در گرمخانههای منتخب، پدر/مادر و کودک راهاندازی شد.و در راستای افزایش نشاط اجتماعی، در برخی گرمخانهها نیز کنسرت برگزار شد. (فرهنگشهر ۳۵: مستند نگاری تجربه ایجاد گرمخانههای زنان)، ( فرهنگشهر ۴۶: مستندنگاری گرمخانههای مردان)
o مراکز پرتو: در این دوره بر تعداد مراکز پرتو افزوده شده و به لحاظ کیفیت ارائه خدمات تلاش شد تا مهارتآموزی کودکان ۱۴ تا ۱۸ ساله بهصورت تخصصی انجام شود تا این کودکان بتوانند توانمندی لازم برای خروج از چرخه فقر را به دست آورند.علاوه بر این بنا شد که این افراد تا سه سال تحت مراقبت این مراکز باقی بمانند تا از توانمندی آنها اطمینان حاصل شود. (فرهنگشهر ۲۹: مستندنگاری مراکز پرتو)
o مراکز بهاران: در سال ۱۳۹۷ تنها یک مرکز بهاران در منطقه ۵ فعال بود.در طول سی ماه گذشته این مراکز به ۶ مرکز افزایش پیدا کرد.علاوه بر این مرکز بهاران منطقه ۱۳، با همکاری سپاه به اولین مرکز صیانت از معتادین متجاهر تبدیل شد.
o همراهسرا: تعداد همراهسراهای شهر تهران در این دوره مدیریتی از ۴ همراهسرا به ۸ همراهسرا افزایش پیدا کرد. ضمن اینکه با توجه به خدماتدهی قابلقبول و باکیفیت موسسه رها به افراد همراه بیمار، همکاریهای خوبی با این موسسه آغاز شد. (فرهنگشهر ۲۸: مستندنگاری همراهسراهای شهر تهران)
o کودکان کار: راهاندازی پویش «چهارراه کودک» با همکاری ۷۰ نفر از متخصصین. راهاندازی «سامانه دا» برای ساماندهی و نظمبخشی به فعالیتهای داوطلبان کار در حوزه کار کودک، که در نتیجه، ۵۰۰ خانوار از خانوادههای کودکان کار توانمند شدند. همچنین دو «اتوبوس سیار» نیز برای خدمترسانی به کودکان کار تهیه و تجهیز شد.
o سامانسرا:در این دوره به صلاحدید کارشناسان و در راستای استانداردسازی فضای کالبدی، سامان سرای اسلامشهر به خاورشهر منتقل شد. (فرهنگشهر ۲۷: مستندنگاری سامانسراهای شهر تهران)
o پایگاه خدمات اجتماعی: در سی ماه گذشته، پایگاه خدمات اجتماعی در پایانه جنوب و حرم امام مجدداً راهاندازی شده و پایگاهی دیگر نیز در پایانه غرب افتتاح شد.
o افتتاح کلینیک تخصصی آسیبهای اجتماعی در خلازیر: معمولاً مراکز درمانی علاقهای به پذیرش بیماران با ظاهر بیخانمانها یا معتادین ندارند و مرکز تخصصی آسیبهای اجتماعی باهدف خدمترسانی پزشکی به بیخانمانهای شهر با کمک شرکت شهر سالم در خلازیر راهاندازی شده است.
· د. زبالهگردی
o عقد تفاهمنامه با قوه قضاییه باهدف برخورد قانونی با قاچاقچیهای کودکان زبالهگرد و رانندگان ماشینهای زبالهگردها. علاوه براین در راستای بهبود وضعیت زندگی کودکان زبالهگرد و ارتقای وضعیت بهداشتی آنها پزشکانی جهت معاینات دورهای به گودها و گاراژها اعزام شدند و ۹۶ هزار پرس غذا نیز در میان این افراد توزیع شد. همچنین تفاهمنامهای هم با معاونت رفاه وزارت رفاه و نهضت سوادآموزی برای تکمیل آموزش این کودکان منعقد شد. همچنین در جلسهای که دادستانی تهران دراینباره برگزار کرد، پیشنهاد شد که برای موفقیت طرح، با خودروهای حامل کودکان زبالهگرد برخورد شود. (فرهنگشهر ۵۶: گزارش مستندسازی طراحی و اجرای بخشنامه منع بهکارگیری کودکان از سوی پیمانکاران شهرداری)
ب-۲) سازمان ورزش
سازمان ورزش شهرداری تهران با ۳۱۵۵ نیروی انسانی (از جمله ۱۰۶۰ مربی مجموعه ها، ۹۷۲ نفر در مشاغل خدماتی و انتظاماتی و نجات غریق، ۷۵۳ نفر قراداد دائم و ۳۱۸ نفر قرارداد موقت)، ۲۰۳ مجموعه ورزشی را در اختیار دارد که شامل ۵۶ مجموعه آبی، ۱۶۳ مجموعه غیرآبی و ۵۳ مجموعه الزهرا است. (فرهنگشهر ۳۰: مستندنگاری مجموعههای ورزشی الزهرا)
مهمترین اقدامات سازمان ورزش عبارت است از:
· تصویب و اجرای چارت تشکیلاتی سازمان ورزش.
· تدوین و پیگیری ۶۰ بسته سرمایهگذاری به ارزش بیش از پنج هزار میلیارد ریال باهدف مشارکت بخش خصوصی در بازسازی مجموعههای ورزشی و افزایش کیفیت خدمات سازمان..
· ساخت و افتتاح مجموعههای ورزشی چندمنظوره، و راهاندازی خانههای ورزش محلات، افتتاح مجموعه ورزشی شهدای افسریه در منطقه ۱۵ و مجموعه ورزشی طبقاتی شهید دستگردی در منطقه ۱۸.
· ارائه بیش از ۲۰ میلیون نفر/سانس خدمات تفریحی- آموزشی در مجموعههای ورزشی آبی- توپی الزهرا در سال ۱۳۹۸.
· شروع طرح اقدام مشترک ملی برای ۲۰۰۰ روز نخست زندگی کودکان برای برای اختصاص فضاهای ارائه خدمات تخصصی ورزشی و سلامت به کودکان زیر ۶ سال.
· برگزاری و همکاری در پویشهای «دوشنبههای ورزشی» ( ۴۶ پویش با حضور روزانه بیش از ۵۰۰ هزار نفر از شهروندان تهرانی در ۱۲۰۰ ایستگاه ورزش شهروندی برای انجام فعالیت بدنی سلامتمحور و ۳۰۰ پویش ورزشی عام)، «سهشنبههای بدون خودرو»، « خیابان بدون خودرو»، « ردپای مهربانی» (نذر فرهنگی)، « هر ورزشکار یک درخت»، «در خانه بمانیم»، «بهار همدلی»، « من ماسک میزنم»، «ورزش تعطیل نیست» (تهیه کلیپهای انگیزشی و آموزشی ورزش در خانه با هشتک # ورزش-تعطیل-نیست توسط بیش از ۲۰۰۰ مربی ورزش سازمان و ارسال کلیپها در فضای مجازی برای گروههای ورزشی محلات تهران در سال ۱۳۹۹) ، «پاکسازی شهری»، «سفیران ورزش شهروندی»، «مسجد تا مسجد» و « خانه فعال»، برگزاری جشنواره زمستانی شهر تهران و رالیهای خانوادگی.
· برگزاری بازیهای تفریحی مدارس با بیش از ۱۵۰۰ اجرا، جشنواره ساخت و پرواز بادبادکها در مناطق ۲۲گانه تهران، جشنواره کودک و نوجوان در همراهی با طرح «شهر دوستدار کودک»
· راهاندازی بیش از ۱۳۰۰ خیابان ورزش در ۳۰ ماهه گذشته در مناطق مختلف تهران
· برگزاری ۱۹۸همایش دوچرخهسواری و تعداد زیادی همایش دو همگانی، کوهپیمایی، راهپیمایی و ... در ابعاد منطقهای و فرامنطقهای در مناطق مختلف تهران در راستای اجرای طرح «تهران، شهر دوستدار فعالیتهای بدنی».
· برگزاری قریب به سه هزار رویداد تفریحی–محلی «ورزش در گردش» در راستای همراهی با طرح «تهران، شهر دوستدار محیطزیست».
· برگزاری «جشنواره بازیهای بومی و محلی»، «جشنواره تفریحیورزشی اقشار»، «جشنواره افراد دارای معلولیت و جانبازان»، «جشنواره تفریحیورزشی سالمندان» و .. باهدف توجه به گروههای مختلف شهروندان.
ب-۳) شرکت برج میلاد
برج میلاد در یک پهنه ۱۰۶ هکتاری، بهعنوان یکی از مهمترین نمادهای شهری پایتخت است و تلاش کرده تا این دوره به عنوان «بام فرهنگ، هنر و فناوری پایتخت» تعریف شود. مهمترین اقدامات برج میلاد در این دوره عبارت است از:
· تصویب طرح جامع برج میلاد،که علاوه بر تثبیت بارگذاریها و کاربریها، زیرمجموعههایی مانند کاخ جشنواره، بینال، مرکز مزایده آثار هنری، دهکده سلامت و ... ذیل آن تعریف شده است. تعیین و تصویب بارگذاری و کاربری گود فاز دو، و آغاز فاز دوم توسعه مجموعه برج میلاد در دوران شیوع کرونا
· برگزاری تشریفات و فراخوان عمومی و انتخاب مجری با سرمایهگذاری صددرصدی بخش خصوصی برای: سالن بولینگ و بیلیارد، شهربازی (در حال تست گرم و اخذ مجوز استاندارد)، بزرگترین و فاخرترین مجموعه صنایعدستی و سوغات در کشور (هفتا)، باشگاه اسکواش و بازیهای راکتی، پارک موزه (تم پارک) افسانههای ایران.
· راهاندازی تفریحات هیجانی بینظیر در رأس سازه برج مانند تاب بزرگ هیجانی (در حال نصب)، راهاندازی مسیر راه رفتن بر لبه برج (edge walk) (نصبشده و در حال اخذ مجوز استاندارد)، باکس شیشهای و تاسیس بلندترین جامپینگ دنیا (در حال تست گرم). لازم به ذکر است که وجود این تفریحات بهصورت مجموعه در بین برجهای دنیا منحصربهفرد است.
· برگزاری اولین ارکستر فیلارمونیک شهرداری و شهر تهران با رهبری استاد چکناواریان
· نوآوریهای کرونایی نظیر برگزاری اولین کنسرت آنلاین کشور در دوره شیوع کرونا، برگزاری اولین سینما ماشین کشور بعد از انقلاب اسلامی در دوره شیوع کرونا، برگزاری اولین سیرک ماشین کشور در دوره شیوع کرونا، برگزاری جزء خوانی قران در ماه مبارک رمضان در سازه رأس، برگزاری شب شعر دعبل به مناسب دهه ولایت در سازه رأس برج با حضور شعرا و مادحین و خدام حرم امام رضا، برگزاری نمایش زخم مدینه به مناسبت شهادت حضرت زهرا(س)، برگزاری نمایش خورشید کاروان به مناسبت ایام محرم، برگزاری جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه موبایلی با موضوع یک دقیقه قرنطینه، برگزاری جشن نفس به مناسبت سالروز اهدای عضو و ... لازم به ذکر است که در سال ۱۳۹۸، ۳۰۰ برنامه در مرکز همایشها اجرا شد و اجرای برنامهها در سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷ دو برابر شد.
· افزایش چهلدرصدی درامد مجموعه در سال ۱۳۹۸ به نسبت سال ۱۳۹۷.
ب-۴) شرکت توسعه فضاهای فرهنگی
شرکت توسعه فضاهای فرهنگی در مردادماه سال ۱۳۷۲ باهدف مطالعه، تحقیق، طراحی، توسعه، تجهیز و بهرهبرداری از فضاهای فرهنگی، اجتماعی، مذهبی و ورزشی موردنیاز شهروندان تأسیس شد. زیرساختهای شرکت توسعه عبارتاند از: ۴ خانهموزه (خانه سیمین و جلال، خانه اخوان، خانه تندگویان، خانه وثوقالدوله)، مجتمع تاریخی-گردشگری رازی، بخشهای فرهنگی مجتمع آئینی صبا، بخش فرهنگی مجتمع البرز لشگرک. (فرهنگشهر ۵۱: گزارش فعالیت شرکت شرکت توسعه فضاهای فرهنگی)
اصلاحات فرایندی و ساختاری شرکت توسعه به قرار زیر است:
· تشکیل اتاق فکر فرهنگی در شرکت، «کارگروه املاک» برای اصلاح فرایند جمعآوری فهرست داراییهای شرکت و نظاممند کردن. و «کارگروه حقوقی» در راستای جمعآوری فهرست دقیق و مشخصی از تمام پروندههای حقوقی شرکت و احصای مشکلات آنها. احیای کمیسیون معماری شرکت.
· با توجه به اینکه درگذشته بسیاری از پروژههای انجامشده توسط شرکت فاقد سند پشتیبان بوده است، در این دوره از مدیریت شهری در راستای اصلاح فرایند جمعآوری اسناد و اطلاعات پروژهها و نظمبخشی به مطالعات انجامشده توسط شرکت، رویه تعریف پروژه و چرخه عمر آن بازنگری اساسی شد.
· فرایند خودگردان کردن مراکز فرهنگی در پنج سطح: الف) تأمین هزینههای جاری از محل درآمدها؛ ب) تأمین هزینههای جاری و هزینههای کارکنان و بخشی از مرمت از محل درآمدها؛ ج) سطوح پیشین بهعلاوه بازسازی در قالب سودآورها؛ د) سطوح پیشین بهعلاوه بخشهایی از سرمایهگذاری و بازگشت سرمایه و ه) سطوح پیشین بهعلاوه سرمایهگذاری اولیه و تمامی اقدامات توسعهای تعریف گردید.
· سند چشمانداز شرکت توسعه و آمادهسازی شرکت برای ورود به بورس یا فرابورس تهیه شد.
مهترین اقدامات شرکت توسعه به شرح زیر است:
· بازسازی و تجهیز تالار ایوان شمس، آغاز عملیات اجرایی مسجد حجت (در منطقه ۱۵)، انعقاد قرارداد تهیه طرح تفصیلی پهنه رودکی و ارسال طرح مذکور جهت تصویب به کمیسیون ماده پنج.
· برگزاری سلسله وبینار بررسی تجارب احیا خانهموزه مشاهیر تهران
· تعریف مدل شبکهای یکصد خانهموزه، یکصد خانه فرهنگ و ... انجام و فرآیند مطالعه و تعریف پروژه و بهرهبرداری آن
· باغ کتاب: اجرای بخشهای باقیمانده تأسیسات، تجهیزات اطفاء حریق و امکانسنجی افزایش ظرفیت برق باغ کتاب. برای اولین بار در کشور، مدل مالی یک پروژه سینما در قالب سرمایهگذاری بخش خصوصی برای توسعه و واگذاری مجدد سینماهای باغ کتاب طراحی و اجرا شد.
· مجموعه فرهنگی تجاری البرز لشکرک: یکی از جدیترین اقدامات شرکت توسعه در سی ماه گذشته رسیدگی به مسائل حول پروژه البرز لشگرک بود به طوری که هشتاد درصد از زمان ۹۲ جلسه برگزار شده در شرکت توسعه در بازه زمانی فوق به مسائل این پروژه اختصاص یافت. و کارگروه حقوقی شرکت توانست دویست پرونده حقوقی برای این پروژه تنظیم کند که در صورت موفقیت در دادگاه بدوی بسیاری از مشکلات شرکت مرتفع خواهد شد.
· مرکز نمایشهای آیینی صبا: ۴۰۰ نفر-ساعت کار کارشناسی و مدیریتی برای حل مشکلات پروژه مرکز نمایشهای آیینی صبا با حضور هیئتمدیره و طرف دوم قرارداد جهت بررسی جامع و کامل قرارداد و الحاقیهها، عملیات اجرایی انجامشده و تهیه رهنگاشت اقدامات لازم بهمنظور تکمیل پروژه و بهرهبرداری هرچه سریعتر پروژه انجام گردید. موضوعات مورد اختلاف با طرف دوم قرارداد پروژه مرکز نمایشهای آیینی صبا به شورای فنی شهرداری تهران جهت حلوفصل ارسال شد. پرونده پروژه مرکز نمایشهای آیینی صبا در منطقه ۷ شهرداری تهران موردبررسی قرار گرفت و با تعیین میزان عدم خلاف، بنا شد پرداخت عوارض خلافی توسط شرکت توسعه انجام پذیرد. قراردادهای باز پروژه مرکز نمایشهای آیینی صبا که با بلاتکلیفی در فرآیند تحویل صورت وضعیت قطعی روبهرو بودند، تعیین تکلیف شدند.
اقدامات شرکت توسعه در حوزه خانهموزهها و موزهها عبارت است از:
· دو خانهموزه «سیمین و جلال» و «اخوان ثالث»، احیا، مرمت و بازسازی شده و به بهرهبرداری رسیدند، خانهموزهها در گوگل و اپلیکشنهای مسیریاب ثبت شدند، تور مجازی خانهموزه سیمین و جلال ساخته شد و به مناسبت روز جهانی موزهها در اردیبهشت سال ۹۹ به بهرهبرداری رسید. برنامههای سالانه برای خانهموزهها و ایجاد ساختار سازمانی و تعریف سه تا ناظر مرمت، تجهیز، بهرهبرداری برای هر خانهموزه تهیه شد. میزان موفقیت این طرح به حدی بود که بهعنوان الگوی مدیریت خانهموزهها در سطح ملی مورداستفاده قرار گرفت.
· چاپ تمبر برای رویدادهای فرهنگی با همکاری شرکت پست مطرح و از تمبر سیمین و جلال در مراسمی در خانهموزه سیمین و جلال رونمایی شد.
· تعریف موزه آجر در منطقه ۱۹، و موزه نیروی هوایی،و تعریف مسیر پرسه زنی فرهنگی خانواده در محله حکمت (بین خانهموزه سیمین و جلال و خانهموزه نیمایوشیج).
ج) دبیرخانهها و ستادها
ج-۱) ستاد راهبری مرکزی ساماندهی مشارکتهای اجتماعی در محلات شهر تهران (ستاد مدیریت محله)
در سال ۱۳۸۷، «سراهای محله» در چهارچوب سیاستها و مصوبات شورای اسلامی شهر تهران با تأکید بر جلب، ساماندهی و توسعه مشارکتهای پایدار، آگاهانه و داوطلبانه شهروندان در اداره امور تهران ایجاد شد و سال ۱۳۸۹ دبیرخانه ستاد راهبری مرکزی ساماندهی مشارکتهای اجتماعی در محلات شهر تهران (بهاختصار ستاد مدیریت محله) تشکیل شد. ستاد مدیریت محله در هر محله با ۱۲ نفر نیروی اجرایی و ۱۵ نفر اعضا هیئتامنا در ارتباط است. فعالیتهای هیئتامنای محلات تحت سیاستگذاری ستاد هماهنگی شورایاریها انجام شده و شهرداری نقش اجرایی دارد.
در حال حاضر، سراهای محلات در ۳۴۳ محله از محلات ۳۵۳گانه شهر تهران فعال هستند. مجموعه مساحت این اماکن ۳۰۲۲۶۶ مترمربع و مشتمل بر ۸۴۷ اتاق است. این فضاها توسط مدیران محلهها اداره شده و در اختیار خانهها، کانونها و سایر امور مربوط به سرای محله و شورایاران قرار دارند. لازم به ذکر است که توزیع این اتاقها در سراهای محلههای مختلف بهصورت متوازن نبوده و از یک اتاق در یک سرا تا ۲۸ اتاق در سرایی دیگر را در برمیگیرد. تعداد ۱۹۰ سالن اجتماعات و سالن آمفیتئاتر هم در اختیار سراها قرار دارد. به این امکانات باید تعداد زیادی از اماکن ورزشی ازجمله زمینهای چمن را نیز اضافه کرد.
مهمترین اصلاحات ستاد مدیریت محله عبارت است از:
· با توجه به ناکارآمدی آییننامههای اجرایی در دسترس و وجود ۲۰۷ پرونده شکایت ناتمام و حدود ۲.۷ میلیارد تومان جریمه برای سراهای محلات، در این دوره از مدیریت شهری یک تیم حقوقی با هدف رسیدگی به وضعیت شکایتهای اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی، وضعیت بیمه داوطلبان و فعالین در سرای محله و همچنین تدوین آییننامههای اجرایی و رفع مشکلات اجرایی سراها و اجرای فرایند ارزیابی و آسیبشناسی طرحها، برنامهها و سیاستهای اجرایی در سراهای محلات و درنهایت رفع چالشهای سیاستگذاری مربوط به مدیریت محله، بهصورت منظم تشکیل شد. (فرهنگشهر ۴۰: هزینه درآمد سرای محلات)
· در راستای تبدیل سراهای محلات به زیرساخت اجتماعی مناسب برای برقراری تعاملات مؤثر میان ساکنان محله و بهعبارتدیگر «پاتوق محلی»، ترتیبی اندیشیده شد که سرای محلات دنباله بوروکراتیک شهرداری نباشند و تعامل مدیران اجتماعی نواحی با ایشان در قالب سلسلهمراتب اداری و اجرای دستورالعملهای روتینِ بالا به پایین تعریف نشود؛ بلکه فضا و فرصتی برای کنشگری و خلاقیت در مقیاس خرد محلی با مشارکت ساکنان و با نگاهی پایین به بالا فراهم شود.
· اصلاح ساختار انتخاب مدیران محلهها و اجرای فراخوان انتخاب مدیر محله: در این دوره از مدیریت شهری، بهمنظور و ایجاد سازوکاری شفاف، فرایندی طراحی شد تا داوطلبان قبول مسؤولیت مدیر محله، و مدیران محله سابق بعد از طی فرایند ارزیابی، به هیاتامناء معرفی شده و با نظر ایشان انتخاب شوند. (فرهنگشهر ۵۸: فرآیند ارزیابی مدیران محله: مستندسازی تغییر روش انتخاب مدیران)
· بازنگری در ساختار، اهداف، رویکردها و محورهای فعالیت خانهها و کانونهای سراهای محلات جهت افزایش کیفیت و اثربخشی برنامهها و خدمات ارائهشده: در تصمیمگیری جدید، با توجه به نیازسنجی انجامشده و همچنین بررسی عملکرد خانههای سرای محله، تصمیم بر آن شد که ۴ خانه عمومی (خانه قران و عترت، خانه جامعه و فرهنگ، خانه سلامت و خانه دوام و ایمنی) در تمامی سراهای محلات دایر باشد، تا حداقلی از خدمات در همه محلات به شهروندان ارائه گردد؛ علاوه بر آن، این امکان فراهم شد که هر سرای محله بتواند ۵ خانه اختصاصی متناسب با ظرفیتها و نیازهای محلی تأسیس نماید. (فرهنگشهر ۵۷ : آسیبشناسی کارکرد خانههای سراهای محلات شهر تهران)
از جمله مهمترین اقدامات ستاد مدیریت محله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
· راهاندازی سامانه جامع محلات با آدرس http://mahalle.tehran.ir، این سامانه از بخشهای «پرتال محلات شهر تهران»، «اخبار و اطلاعرسانی»، «زیرسامانه آموزش»، «زیرسامانه مالی سراهای محلات»، «زیرسامانه منابع انسانی سراهای محلات»، «زیرسامانه کتابخانههای محلات»، «کارتابل اداری محله»، «بازار کار محلی»تشکیل شده است.
· تشکیل ۴۰ جلسه کمیته فرهنگی اجتماعی ستاد بازآفرینی شهر تهران تا پایان سال ۱۳۹۹، که طی آن ۲۲۰ مصوبه تصویب شد و ۳۸ سند توسعه محلهای بهتفصیل موردبررسی قرار گرفت که در برخی موارد همراه با بازدید میدانی نیز بود. در برخی از جلسات سال ۱۳۹۹ علاوه بر بررسی سند توسعه محلی، مداخلات اجتماعی در پروژههای کوچکمقیاس محلی نیز مورد بررسی قرار گرفت. (فرهنگشهر ۵۹: مدیریت محله: چالش ها و راهکارهای حقوقی) .
· انجام گونه شناسی شورایاریها در محلات مختلف و تدوین آییننامه انضباطی مدیر محله، انعقاد قرارداد با مدیران محلات و تهیه نمونه قراردادهای همکاری مدیران محلات با افراد فعال در سراهای محلات در راستای نظمبخشی به فرایند نظارت مالی و عملکردی بر سراهای محلات. درنتیجه این اقدامات، حدود ۱۵۰۰ نفر از کارکنان سراهای محلات با شیبی آرام و ملایم و بدون کمترین تنش در حوزه منابع انسانی، کاهش پیدا کرد.علاوه براین جایگاه مدیر محله ارتقا پیدا کرده و مدیر محله ملزم به پاسخگویی به معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه شد. (فرهنگشهر ۵۹: مدیریت محله. چالش ها و راهکارها)
· با توجه به اهمیت ایجاد و تقویت حس کسی بودن در تکتک شهروندان در گفتمان جدید و همچنین افزایش مشارکت اجتماعی، در این دوره از مدیریت شهری با همکاری گروههای تسهیلگر موفق و تعریف ۵۰ پروژه محلی با اهداف مختلفی مانند حمایت از محیطزیست (محله گیشا)؛ باغبانی مشارکتی (محله سعادتآباد)، امنیت زنان (محله شیخ هادی)، تلاش شد تا در راستای پایدارسازی CBOهای محلی و کشف مدلهای موفق جلب مشارکت اجتماعی، اقدامات مؤثری انجام شود. (فرهنگشهر شماره ۴۴: مستندنگاری تجربه سرای محلات تهران)
· تقویت و بازبینی فعالیتهای «خانه دوام و ایمنی»، و افتتاح «خانه محیطزیست» در سراهای محلات
· برگزاری «مسابقه عکس محله» در محلات تهران و برگزاری کمپین عکاسی آئینی و عاشورایی با عنوان «محرم محله ما».
ج-۲) ستاد گردشگری
مهمترین اقدامات ستاد گردشگری شهرداری عبارت است از:
· راهاندازی سایت جامع گردشگری برای اولین بار در ایران. این سایت که با آدرس https://visit.tehran.ir/ در دسترس علاقهمندان است فرصتی را فراهم کرده که بهموجب آن میتوان ادعا کرد هیچ نقطه ناشناختهای در شهر تهران و تاریخ آن وجود ندارد و علاوه براین در اینستاگرام ویزیت تهران نیز فیلمهای کوتاه و معرفی موزهها انجام میشود.
· انجام پژوهش و گردآوری ۱۰۰۰ رویداد فرهنگی ، تاریخی وشهرسازی تهران از زمان قاجار تا به امروز درقالب تقویم روزشمار تاریخ تهران وهمچنین ۳۵۰ میراث ناملموس مردم تهران قدیم مانند آیینها، آداب و رسوم، بازیها، ترانهها، اشعار عامیانه، هنرهای سنتی و صنایع دستی و ... و تلاش در راستای زنده کردن هویت های فراموش شده. نتایج این بررسی ها به صورت مجازی در سایت پیشگفته ر دسترس علاقه مندان قرار گرفته است.
· ستاد گردشگری در راستای افزایش مشارکت جامعه دانشگاهی و نخبگانی در برجستهسازی گنجینههای فرهنگی و تاریخی شهر تهران، کتابخانه تخصصی گردشگری را با ۹۵۰ عنوان کتاب افتتاح کرده است.علاوه براین، با افزایش ارتباط با دانشگاهها فرصت دسترسی به مقالههای نوشتهشده در حوزه گردشگری و همچنین دسترسی به فهرست و چکیده پایاننامههای نوشتهشده در حوزه گردشگری را فراهم آورده است. علاوه براین علاقهمندان میتوانند با شناخت بهتر از نشریات گردشگری، مشترک این نشریات شده و از مطالب آنها استفاده کنند.
· کتاب «کارتون تهران و گردشگری» در روزهای پایانی اسفندماه ۱۳۹۹ چاپ و رونمایی شد. در این کتاب جاذبههای گردشگری تهران از نگاه کاریکاتوریستها موردتوجه قرار گرفته و ۴۲ اثر از بناهای تاریخی، فرهنگی، هنری به همراه تاریخچه و معرفی آنها گردآوریشده است. (مجموعه آثار کارتون تهران و گردشگری به مناسبت هفته گردشگری)
· چاپ و انتشار ویژهنامههای تخصصی «روایت تهران» که با معرفی کامل آثار و جاذبههای گردشگری اماکن تاریخی، فرهنگی، هنری، مذهبی و طبیعی تهران در قالب مصاحبه و گزارش، امکانات، قابلیتها و کاستیهای این اماکن را توضیح میدهد. میپردازد. تابهحال ویژهنامههای «قصه ری،»، «قصه شمیران»، «قصه رمضان» (گردشگری مذهبی)، «قصه (منطقه) یازده»، «قصه طبیعت» (طبیعتگردی)، «قصه قلب تهران (سنگلج)»، «قصه قلب تهران (عودلاجان)»، «قصه چیتگر»، «قصه کن»، و «قصه شهرداری» چاپ و منتشر شدهاند.
· در سی ماه گذشته سه دوره بزرگداشت هفته تهران برگزار شد که شعار سال ۱۳۹۷ « هویت تهران» و شعار سال ۱۳۹۸ «تهران ایرانیان» و شعار سال ۱۳۹۹«مکتب تهران» بوده است. در حاشیه مراسم هفته تهران سال ۱۳۹۹، علاوه بر روال آشنایی با آدابورسوم مردمان تهران، شناسایی و پلاک گذاری درختان کهنسال محلات بهعنوان نمادهای قدمت و هویت شهر نیز انجام شد.
ج-۳) مرکز فعالیتهای دینی
مرکز فعالیتهای دینی شهرداری تهران در سال ۱۳۸۶ در راستاي انجام مأموريت برنامهريزي، آموزش، توسعه، كنترل و بهینهسازی فعالیتهای دینی در «مساجد و اماکن مذهبی» تاسیس شد. مهمترین اقدامات این مرکز عبارت است از:
· برگزاری جلسه ارائه گزارش شهردار به مراجع عظام تقلید (آیتالله صافی، آیتالله نوری همدانی، آیتالله مکارم، آیتالله سبحانی، آیتالله صانعی، آیتالله بیات، آیتالله علوی گرگانی، آیتالله بیات زنجانی، آیتالله صانعی و حجتالاسلام شهرستانی نماینده آیتالله سیستانی) و بهرهمندی از رهنمودهای ایشان در دیدار شهردار، معاون امور اجتماعی و فرهنگی و رئیس مرکز فعالیتهای دینی در بهمن ۱۳۹۷
· برگزاری فصلی جلسات با ائمه جماعات و شهرداران مناطق ۲۲گانه شهر تهران
· اجرای طرح «مسجد محله من» (رسیدگی به درخواستهای فوریتی مساجد محلات پایتخت در ماه رمضان) با همکاری سامانه ۱۳۷ و ارائه خدمت به ۱۶۳۰باب مسجد
· برگزاری مراسم جشنهای غدیر و دهه ولایت با عنوان «غدیر،عید آسمانی» در ۱۰۰۰ باب مسجد
· برگزاری برنامه دهه فجر ۱۳۹۹ در ۴۲ مسجد شاخص تهران با حضور خطبای سرشناس تهران
· برنامه ماه مبارک رمضان در شهر تهران و مسابقه تفسیر قران با عنوان «سی روز سی درس» برگرفته از تفسیر قران حجتالاسلام قرائتی در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ که در سال ۱۳۹۹، هشتادوشش هزار نفر در آن شرکت کردند و در ۱۴۰۰ این تعداد دو برابر شد.
· مساعدت به ۴۰۰ مسجد منتخب جهت برپایی مراسم اعتکاف در نیمه رجب
· آیین تجلیل از مدافعان سلامت شهر تهران در روز پرستار با عنوان «ایران قدردان شماست» و تجلیل از کلیه خانواده شهدای سلامت شهر تهران
ج-۴) دبیرخانه کمیسیون بند۶ ماده ۵۵
در بند ۶ ماده ۵۵ قانون شهرداریها، اختیار واگذاری حق بهرهبرداری از املاک را با تصویب انجمن شهر، به شهرداری واگذار کرده است. با مصوبه شورای شهر در سال ۱۳۹۶، کمیسیونی توسط شهردار تهران تشکیل شد تا متولی بررسی و تعیین تکلیف تمام موارد واگذاری املاک موضوع بند ۶ ماده ۵۵ در بازه زمانی ۱۳۷۸ تا ۱۳۹۶ باشد. که ریاست آن با معاونت امور اجتماعی و فرهنگی است.
دبیرخانه این ستاد اقدامات زیر را انجام داده است:
· احصای تمام اطلاعات املاک واگذارشده از سال ۱۳۷۸ تاکنون با بازدید از همه املاک شهری موضوع این بند،
· طراحی سامانه دریافت و بررسی تقاضای واگذاری املاک،
· برگزاری بیش از ۱۲ جلسه از ابتدای سال ۱۳۹۹ تاکنون و تفکیک و دستهبندی وضعیت ۱۹۰۴ مورد املاک متعلق به شهرداری و تعیین تکلیف همه آنها با لایحه شهرداری و تصویب شورا،
· بازپسگیری همه مواردی که کمیسیون تشخیص به بازپسگیری داده،
· ارسال لایحه اخذ مجوز برای ادامه فعالیت ۲۸۸ ملک واگذارشده،
· تعریف معیارهای واگذاری املاک: عامالمنفعه بودن، فراگیر بودن، توجه به عدالت توزیعی، نظارت شهرداری بر آن با پیشنهاد عضویتهای حقوقی، تفکیک فعالیت انتفاعی و درآمدزایی در املاک واگذارشده.
· ثبت اطلاعات املاکی که حق بهرهبرداری از آنها تمدید شده و املاکی که ملزم به تخلیه شدهاند در سامانه و انتشار این اطلاعات.
ج-۵) ستاد ساماندهی خلازیر
ناحیه ۳ منطقه ۱۹ شهرداری تهران (در قطاعی مابین بزرگراههای شهید کاظمی، آیتالله سعیدی و آزادگان) به پهنه خلازیر معروف است. محدوده ۱۵۳ هکتاری خلازیر گاراژهای بسیاری در خود دارد که این امر در کنار تغییر کاربری اراضی زراعی در دو دهه گذشته سبب شده است که منطقه بهتدریج به بازاری غیررسمی برای ضایعات فروشان و همچنین خریدوفروش ابزارآلات دستدوم ساختمانی تبدیل شود. پیامد قدرت گرفتن این دست کسبوکارها در این ناحیه باعث رشد حاشیهنشینی در محلات همجوار، افزایش تعداد معتادین و بیخانمانها و ... شده و وضعیتی را رقم زده است که ساکنان این ناحیه لاجرم یا آسیبدیده هستند و یا در معرض انواع مختلف آسیبهای اجتماعی و روانی و حتی جسمی. مشکلات منطقه بهتفصیل در فیلم مستندی که توسط معاونت تهیهشده، ذکر شده است (مستند ۵ قسمتی فراموششدگان خلازیر، که قسمت اول آن به نام «جزیرهای در تهران» به صورت محرمانه و محدود توزیع شده است).
با توجه به تورم آسیبهای اجتماعی در خلازیر، ابهامی در مورد ضرورت رسیدگی فوری به وضعیت این محله وجود ندارد، بااینحال نگاه تخصصی به مسائل اجتماعی و فرهنگی زندگی شهروندان و آگاهی نسبت به پیچیدگیهای حیات اجتماعی انسانها باعث شد که در این دوره از مدیریت شهری، از انجام طرحهای نمایشی و ضربتی در بستر زندگی اجتماعی اقشار بدون صدا و آسیبدیده و در معرض آسیب برای جلبتوجه رسانهها و تظاهر به تلاش برای حل مسئله شدیداً جلوگیری شود. در همین راستا، پیش از هر چیز، دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، بهطور خاص پیامدهای ناخواسته طرحهای انجامشده در محله هرندی و خاکسفید تهران را مورد بازنگری و شناسایی قرار داد (فرهنگشهر ۵۵: مستندنگاری مداخلات نهادهای حکمرانی در محلّه هرندی در دهۀ ۱۳۹۰) (کتاب «نشانههای یک زوال: مطالعه موردی خاکسفید») و بر اساس نتایج حاصل از مطالعات، ترتیبی اندیشیده شد که با عبرت گرفتن از اشتباهات رخداده در کاهش آسیبهای اجتماعی در محله هرندی، فرایند انجام اصلاحات در محله خلازیر نه با رویکرد امنیتی-آسیبشناختی، که با رویکرد اجتماعی و مبتنی بر فهم ساکنان محله و نیازهای آنها و احترام به حس ارزشمندی و حق آنها بر شهر انجام شود.
یکی از دلایل ناکامی مدیریت شهری در اصلاح نابسامانیهای اجتماعی چند مرجع بودن این دست مأموریتهاست. در این دوره از مدیریت شهری، با اختصاص ستاد هماهنگی ساماندهی محله خلازیر، مستقر در دفتر شهردار، یک مرجع مشخص برای اصلاحات در خلازیر مشخص شد و از موازیکاریهای بیهوده در این زمینه پیشگیری شد. به همین منظور، شهرداری تهران توانست دیگر مراجع تصمیمگیری در حوزه آسیبهای اجتماعی را قانع کند که شهرداری بهواسطه گستره حوزه فعالیتها و زیرساختهایش در مناطق مختلف شهری و ارتباط مستقیمی که با شهروندان دارد، شناخت دقیقتری از مسائل شهری داشته و راهحلهای قابل تا ملتر و کمهزینهتری میتواند ارائه دهد. (فرهنگشهر ۶۲: مستندنگاری اقدامات مداخلهای در ناحیه ۳ منطقه ۱۹)
ستاد ساماندهی محله خلازیر، ستادی غیررسمی زیر نظر دفتر شهردار تهران است که با هماهنگی معاونت اجتماعی و مدیرکل دفتر شهردار، بهبود وضعیت ناحیه ۳ محله ۱۹ (خلازیر) را دنبال بر عهده دارد و شهردار منطقه ۱۹ و همه معاونین شهردار تهران پیگیری اجرای پیشنهادهای مطرحشده هستند. و در یک سال اخیر اقدامات متعددی برای بهبود وضعیت منطقه انجام شده که مهمترین آن به قرار زیر است:
· طراحی و تدوین نقشه جامع محله خلازیر
· برگزاری جلسات مشترک با نهادهای درگیر در مصالح و رسیدن به ادبیات مشترک برای حل مصالح
· راهاندازی کلینیک کاهش آسیبهای اجتماعی در منطقه
· جمعآوری شیطان بازار خلازیر که تاکنون بیش از نه ماه دوام داشته است،
· مقابله با آتشافروزی (ضایعات در خلازیر جنوبی) در تمامی ایام و کاهش چشمگیر آلودگی هوا در سطح محدوده
· ممانعت از ساختوساز غیرمجاز در سراسر محدوده
· اجرای پروژه مطالعاتی آسیبشناسی و ارائه راهکار در محدوده خلازیر جنوبی با همکاری دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی،
· مطالعه و پیشنهاد احداث موزه آجر با رویکرد حفظ هویت محلی
· همکاری با سازمان نوسازی در بازنگری در طرح تفصیلی محدوده
· احصای مشاغل مزاحم محدوده خلازیر، بررسی مشکلات و رایزنی با نمایندگان اصناف محدوده
· تفکیک و جمعآوری ۲۰۰ کامیون نخاله از سطح محدوده
علاوه براین اقدامات کلی، در هرکدام از ۵ محله ناحیه ۳ نیز اقدامات مؤثری انجام گرفته است.
ج-۶) دبیرخانه رویداد تهران ۱۴۰۰
شورای اسلامیشهر تهران در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۹۶ شهرداری را ملزم به انجام اقدامات و ارائه لایحه در مورد رویداد تهران ۱۴۰۰ کرد و شهرداری تهران موظف شد که در این نقطه عطف تقویمی با تجمیع و تصویر آنچه طی صدسال گذشته بر ایرانیان گذشت و تدارک امکان تصور آنچه در صدسال آینده به دست خواهد آمد، اقدامات مؤثری در جهت ایجاد فضای نشاط و همدلی، گفتگو و همفکری و اقدام و همکاری برای ایجاد یک خاطره شیرین جمعی انجام دهد. «تهران۱۴۰۰» عنوانی است که شهرداری تهران برای یک روند و سلسلهای از رویدادهایی که از بهار ۱۳۹۹ آغاز شده و تا بهار ۱۴۰۱ ادامه دارد، انتخاب نموده است. در مرحله اول،فضای مفهومی تهران ۱۴۰۰ بررسی و طراحی شد. (خشت اول: کلیات و رویکرد حاکم به تهران ۱۴۰۰)
در جریان جلسات متعددی که با مناطق، سازمانها، شرکتها و سایر بخشهای زیرمجموعه شهرداری و همچنین نهادهای دولتی و غیردولتی خارج از شهرداری و اشخاص حقیقی تأثیرگذار و نخبگان حوزههای مختلف برگزار شد، طرحها و ایدههای بسیاری پیشنهاد شد که با عبور از فرایند پیشگفته شده و پس از تائید متولیان، برخی از آنها در دستور اجرا قرار گرفتند. قالبهای اجرایی پیشنهادهای برگزیده عبارتاند از: «فضای مجازی و شبکههای اجتماعی»؛ «محصولات فرهنگی خرد»؛ « محصولات فرهنگی ویژه»؛ «رویدادهای فرهنگی»؛ «کمپینهای ارتباطی»؛ «دیپلماسی عمومی و شهری» و «ساختوسازهای شهری».
تهران ۱۴۰۰ یک رویداد در حال اجرا است و مهمترین اقدامات ذیل این رویداد، تاکنون عبارت است از:
· پروژه «برندینگ تهران ۱۴۰۰»، شاخصترین پروژه از میان پروژههای متعدد «تهران ۱۴۰۰» است که انسجام بخش و شیرازه تمام اقدامات شهرداری در رویداد تهران ۱۴۰۰ است. در این پروژه تلاش شد که تمامی فعالیتهای متعدد و متنوع ذیل این رویداد، به لحاظ مفهومی، محتوایی و شکلی، تحت یک برند مشترک، یکپارچه، هماهنگ و منظم تصویرسازی و فهمیده شوند.در این برندینگ تلاش شد تا تکثر فرهنگی و تنوع زیستی موجود در تهران مورد توجه قرار گرفته و تهران بهعنوان محل اتصال تکثرها و همچنین محل تجربه تغییرات تاریخساز و حساس بازنگری شود. علاوه بر این در برندینگ رویداد تهران ۱۴۰۰، عبور از تهران بتنی و تصویرسازی تهران بهعنوان شهر انسانمحور و شهروندمدار مورد تأکید قرار گرفت و همین نگاه در پویش موفق «جان تو، جان شهر» بهطور مفصل پرورانده شد. (کتاب برند: طراحی هویت استراتژیک برند).
· ذیل این پروژه تلاش شد تا فضای غمزده و تنشآلود ناشی از تجربه توأمان کرونا و فشارهای اقتصادی، با توجه و تأکید بر این تغییر و تحول تقویمی، تا حدی تعدیل شده و بهانهای برای خلق نگاه امیدوارانه به آینده و فرصت آغازی دوباره فراهم شود. مجموعه برنامههای «نوروز ۱۴۰۰» مانند اجرای موسیقی اقوام در سطح شهر با عنوان «نوای نواحی» که مبتنی بر ارزشمندی تنوع و تکثر فرهنگی موجود در شهر تهران تعریف و اجرا شد، یکی از نمونه اقدامات موفق انجامشده ذیل رویداد تهران ۱۴۰۰ است. (کتاب جان: کتابی درباره پویش «جان تو جان شهر)