اعدام زورگیرها، بدون پیوست رسانهای و اقناع افکار عمومی، بازدارندگی ندارد.
حقوقدان نیستم و نمیتوانم در باره حکم زورگیر اتوبان نیایش (اینجا) نظر بدهم، اما این را میدانم که این اعدام هم، مانند همه اعدامهای قبلی و بویژه اعدام دو زورگیر تهرانی در بهمن ۱۳۹۱ بازدارنده نخواهد شد. دلیل آن هم این است که مردم درگیر مساله نشدهاند، فیلم زورگیری را در شبکههای اجتماعی دیدند و اکنون خبر اعدام را شنیدهاند. نه جزئیات صحنه جرم بیان شده و بازسازی شده است، نه ما از قربانی اطلاعی داریم و اینکه این زورگیری چه اثرات تروماتیکی بر روح و روانش گذاشتهاست، و نه از زورگیر اطلاع داریم، اینکه چرا این کار را کرده است، و الان در باره حکم اعدامش چه حسی دارد.
باید به رسانهها اجازه داده میشد که ابعاد مختلف ماجرا را برجسته کنند و مردم را درگیر کنند. اگر جزئیات زورگیری و روند دادگاه مورد توجه رسانهها قرار میگرفت و هر رسانهای روایت خودش را از روند دادگاه میداد و با قربانی و مجرم و قاضی و وکیل و دادستان و پلیس و حقوقدانان مصاحبه میشد، در این صورت، افکار عمومی درگیر در ماجرا میشد و مردم پابهپای دادگاه جلو میرفتند و اعلام حکم یک اتفاق رسانهای میشد.
در این صورت، حتی شاید نیاز به اعدام هم نبود و حبس ابد، به معنای از دست رفتن همه فرصتهای یک جوان برای زندگی اجتماعی، هم میتوانست بازدارنده باشد. ولی اعدام بدون جزئیات، تنها یک خبر است و در خاطر هیچکس نمیماند، بویژه در خاطر جوانان ماجراجویی که برای کسب پول، سادهترین راه را دنبال میکنند، یعنی زورگیری.
در دنیای این جوانان، خطر کردن و زورگیری، نوعی تفاخر است، اما اگر بتوانند با مجرم همذاتپنداری کنند و ببینند که سرنوشت او، منتهی شد به چوبه دار یا پوسیدن در گوشه زندان، آنوقت زمان ارتکاب جرم، شاید اندکی دست و دلشان بلرزد و احتیاط کنند. حتی میشد سالهای بعد هم با او در زندان مصاحبه کرد و پیشمانیاش را نشان داد.
اعدام بدون پیوست رسانهای، عملا بیفایده است. و پیوست رسانهای مناسب، میتواند از مجازات کمتر، مثلا حبس ابد هم، بازدارندگی بیشتری بسازد.
اینکه دیروز تا حالا، همدردی با زورگیر را میبینیم یا نقدهای غیرحقوقی به حکم میشود، نشانه آن است که افکار عمومی قانع نشده است.
من ده سال پیش هم این نکته را در باره اعدام زورگیران تهرانی نوشتم. عکس دوم از صحنه اعدام این دو جوان است که همان سال هم همدردی بسیاری ایجاد کرد و عملا کارکرد بازدارندگی آن اعدام را خنثی کرد. برای خواندن آن به اینجا مراجعه کنید.