راهپیمایی بیست و دوم بهمن امسال هم تکرار همان راهپیمایی های مردم ایران بود و این راهپیمایی، به رفتار عادی مردم تبدیل شده و به نوعی، اساسی ترین بخشی از انقلاب است که به سنت پیوسته، و برای تکرار آن نیاز به تدارک فراوان نیست. هر سال دلهره فراوانی قبل از راهپیمایی هست که اگر امسال مردم نیایند، و البته همیشه می آیند.

اگر نوع خالص (تیپ ایده آل وبری) راهپیمایی را راهپیمایی مردم در تاسوعا و عاشورای 1357 بدانیم، می توان هر راهپیمایی دیگر و هر حضور عمومی مردم را با آن سنجید و میزان دوری و نزدیکی آن را اندازه گرفت و از آن به میزان دوری و نزدیکی با انقلاب و آرمان های آن پی برد.

البته هم تظاهرات پیش از پیروزی انقلاب با تظاهرات در دوران نظام جمهوری اسلامی تفاوت بنیانی دارد و مخاطرات فراوان آن، و هیجان و انرژی موجود در آن قابل مقایسه با راهپیمایی های فعلی نیست؛ و هم اینکه آرمانگرایی و امید به آینده، باید همواره این احتمال را زنده نگه دارد که نسل های بعدی بتوانند حماسه ای عظیم تر از گذشته بیافرینند و لذا شاید تعبیر نوع خالص به آن راهپیمایی، از این منظر درست نباشد.

اما جدای از این دقت ها، راهپیمایی بیست و دوم بهمن، شبیه ترین است به تظاهرات های تاسوعا و عاشورا. همان «مردم کوچه و بازار» هستند و همان صمیمیت و طراوت آن تظاهرات ها را دارد. و در سراسر آن خودانگیختگی و خودجوشی و مردمی بودن موج می زند. لذا می توان آن را یکی از بارزترین بازمانده های انقلاب دانست. البته میزان عمومیت چهره ها، با عمومیت جامعه تفاوت دارد؛ اما آن اندازه نیست که تبلیغات و تحقیقات نشان می دهند که مردم از انقلاب فاصله گرفته اند و این یافته ها بر اساس همان نقص (نظری و نه روش شناختی) است که نتوانست نتیجه انتخابات ریاست جمهوری اخیر را پیش بینی کند.

با همین استدلال، هر چه این در راهپیمایی با آن تظاهرات تفاوت موجود باشد، انحراف و فاصله ای است که در انقلاب ایجاد شده است. یکی از فاصله ها، شعارهای راهپیمایی است. هنرمندی و شاعرپیشگی مردم ایران در شعارهای تظاهرات های 57 به طرز بارزی نمایان است. اما شعارهایی که این سال ها از تریبون اعلام می شود، خشک و تصنعی و عاری از آن روح هنری است و نشان دهنده رسمی بودن است (که فی نفسه بد نیست)، و نشان دهنده میزان نقص شعارهای رسمی و اداره کنندگان رسمی این راهپیمایی: نه ردیفی، نه وزنی، نه ایهام و طنز ظریفی.

یکی دیگر از این تفاوت ها، که چند سال است در مسیری که ما می رویم (از آریاشهر به سمت آزادی) همیشه دیده می شود، امتیازاتی است که خواص برای خود قائلند. در تظاهرات 57 هیچ تمایزی میان مردم نیست. همه پیاده به سمت میدان آزادی روان هستند و اگر کسی نمی تواند همه مسیر را بیاید، قسمتی از مسیر را می آید یا به او کمک می کنند. هیچ ماشینی در دل تظاهرات دیده نمی شود، مگر ماشین های انتظامات و بلندگوها و... اتفاقا همین مساله، قوت انقلاب بود که رهبران آن پیشتاز تظاهرات بودند، آنهم در تظاهرات خطرناک. اما امروزه، و این سال ها، ماشین هاییهستند که یک فرد (با قیافه رسمی مسئولین نظام و آقازاده ها) با خانواده خود، با آرامش و خونسردی تمام در آن نشسته اند و صفوف پیاده روها را می شکافند و به جلو می روند، برایشان هم مهم نیست اگر در ازدحام معطل شوند. ظاهرا این اشرافی گری عادتشان شده است. همینکه سواره هستند کافیست. امسال برگه «تردد خودرو» هم داشتند، یعنی کاملا قانونی و پذیرفته شده از طرف برگزارکنندگان مراسم و نیروی انتظامی.

در حالیکه من در حج امسال دیدم کسانی که سوار بر ویلچر طواف می کردند یا سعی می کردند، کمتر به چهره مردم عادی نگاه می کردند. قرانی می خواندند یا ذکری می گفتند یا به کعبه نگاه می کردند، ولی به مردم، نه. انگار خجالت می کشیدند که نمی توانند پا به پای مردم در سختی های طواف و سعی باشند.

داخل این خودروها، روحانی های معمر نیستند، شخصیت های نظام به همراه محافظینشان نیستند، حتی انتظامات و تدارکات هم نیستند. بلکه خانواده های کسانی هستند که لابد خود را برتر از دیگران می بینند و مردم را در شان خود نمی بینند که شانه به شانه آنها در تظاهرات گام بردارند. این خانواده ها به وضوح فریاد می زدند که «برابرتر» از دیگران هستند. و من فتاح (وزیر نیرو) را دیدم که با خانواده خود در میان جمعیت بود و خیلی ها او را نمی شناختند. و ندیدم که مردم به سرنشینان این ماشین ها اعتراضی کنند. نکند که مردم ناامید شده باشند و رضا به وضع موجود داده باشند!