جوادی یگانه، محمدرضا و بشیر تفنگ سازی (1392) «تاثیر حزب توده در ادبیات داستانی ایران (1332-1357)» جامعه شناسی هنر و ادبیات. دوره پنجم. شماره اول. بهار و تابستان 1392. صص 1-20. (اصل مقاله را در اینجا بخوانید) (صفحه مقاله در مجله جامعه شناسی هنر و ادبیات: اینجا)

تاثیر حزب توده بر ادبیات داستانی ایران (1332-1357)

محمدرضا جوادی یگانه

بشیر تفنگ سازی

دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران

چکیده: در خوانش ادبیات ایران از دهه ی سوم سده ی حاضر تا انقلاب اسلامی متوجه نقاط اشتراکی، آشکار یا در لفافه ی معنی، میان آثار نویسندگان مختلف می شویم، از چپ های تندروی با ریشه های روستایی و شهرستانی تا لیبرال های اشراف زاده ی تهران و دیگر شهرهای بزرگ، و از ملی گراهای دو آتشه ی ضد عرب تا هویت گراهای دینی، نوعی دلسوزی و در عین حال تقدس قایل شدن برای توده ها را در کنار تحقیر و بیزاری نزدیک به کینه از طبقات بالاتر شاهدیم. با کمی فاصله گرفتن از ادبیات و نزدیک شدن به تاریخ اجتماعی آن روزگار به شاهدی دیگر بر این مدعا بر می خوریم که می تواند توجیه کننده ی این شباهت نیز باشد. به گواهی تاریخ، حزب توده به عنوان جریان اصلی مارکسیسم در ایران، در همان سال ها در اوج تفوق بوده است. طی سال های 1320-1328 که فعالیت آزادانه داشته، به عدد شگفت آور 300 هزار نفر عضو برای جمعیت نه چندان زیاد آن دوران می رسد و پس از سال 28 و ترور بحث انگیز شاه که منجر به منع فعالیت آشکار حزب شد نیز، دست کم تا سال 1342 که می تواند آغاز گرایش به ایدئولوژی اسلامی دانسته شود. حزب توده و به طور کلی ایدئولوژی کمونیستی- سوسیالیستی، نیروی مسلط در فضای سیاسی روشنفکری آن زمان به شمار می رفته و حتی پس از پاگیری جنبش اسلامی نیز، تا انقلاب اسلامی، ادامه ی تاثیر سوسیالیسم را در این فضا شاهدیم. در نهایت با نیم نگاهی به تاریخ زندگی ادیبان آن دوران نیز این تاثیر تایید می شود. تقریبا همه ی نویسندگان و شعرای آن دوران، دست کم برای دوره یی از اعضای (یا هواداران) حزب توده بوده اند. مقاله ی پیش رو سر آن دارد تا به تاثیر حزب توده تا سال1342 و پس از آن ادامه ی این تاثیر در قالب باورهای سوسیالیستی بر ادبیات، تا انقلاب اسلامی بپردازد.