ما در بسیاری از مطالب نوک پیکان انتقاد را به سوی مسئولین نشانه گرفته ایم اما حالا نوبت این است که ببینیم خودمان در چه وضعیتی قرار داریم. در ایران رعایت حقوق شهروندی در بین مردم جا نیفتاده و منفعت طلبی شخصی بر هر چیز دیگر برتری دارد. ریشه بسیاری از این این رفتارها نیز در همین منفعت طلبی است. راننده ای که قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا می گذارد تنها به خودش فکر می کند.
سرویس اجتماعی «فردا»: « چرا در فرهنگ رانندگی انضباط لازم رعایت نمی شود؟ الزامات آپارتمان نشینی چیست آیا رعایت می شود؟ »
پرسشهای بالا بخش دیگری از سئوالاتی است که رهبر انقلاب در مورد سبک زندگی ایرانی مطرح کردند و ماقصد داریم در این مطلب به آنها بپردازیم. یکی از دغدغه های رهبر انقلاب که مبنای برخی دیگر از پرسشهای ایشان را نیز تشکیل می دهد رعایت حقوق افراد است. در واقع پرسشهای فوق با برخی دیگر از پرسشها را می توان ذیل مفهوم حقوق شهروندی مطرح کرد.
متاسفانه در بحث رعایت حقوق شهروندی ما در ایران با مشکلات فراوانی روبرو هستیم. عدم انضباط در رانندگی و عدم رعایت الزامات آپارتمان نشیتی به همراه ریختن آشغال در معابر عمومی و تخریب بناهای تاریخی و فرهنگی از جمله آنها است.
امکان ندارد که شما در یکی از شهرهای بزرگ و خصوصا تهران زندگی کنید و با اتفاقات عجیب و غریبی در حین تردد در شهر مواجه نشوید. بسیار دیده ایم که اتومبیلها برای زودتر رسیدن دست به هر کاری می زنند، عابران پیاده هنگام چراغ قرمز از خیابان رد می شوند و موتورسوارها نیز، هیچ قانونی را نمی شناسند. این عوامل موجب عرج و مرج در خیابانها می شود بطوری که بسیاری از تصادفات و حوادث تلخ بر اثر همین رفتارهای غلط رخ می دهد.
در اینجا نکته مهم این است که به حقوق افراد در برابر یکدیگر اشاره کنیم. ما در بسیاری از مطالب نوک پیکان انتقاد را به سوی مسئولین نشانه گرفته ایم اما حالا نوبت این است که ببینیم خودمان در چه وضعیتی قرار داریم. در ایران رعایت حقوق شهروندی در بین مردم جا نیفتاده و منفعت طلبی شخصی بر هر چیز دیگر برتری دارد. ریشه بسیاری از این این رفتارها نیز در همین منفعت طلبی است. راننده ای که قوانین راهنمایی و رانندگی را زیر پا می گذارد تنها به خودش فکر می کند. مثلا اگر شما با اتومبیل در تونل توحید تردد کنید ماشینهای زیادی را می بیند که از خطوط ویژه وسائل نقلیه و امدادی عبور می کنند، مسلما اگر رانندگان آن اتومبیلها لحظه ای فکر کنند در صورتی که در همان زمان آمبولانسی بخواهد بیماری را که زندگی اش به ثانیه ها بند است به بیمارستان منتقل کند، پشت ماشین آنها گیر بیافتد و آن بیمار فوت کند آیا خواهند توانست تا آخر عمر خود را ببخشند؟ اگر آن بیمار خود یا یکی از نزدیکانشان باشند به آن رانندگان چه خواهد گفت؟
عابران پیاده نیز اکنون بسیاری از قوانین را رعایت نمی کنند. مشخص ترین این قوانین ایستادن پشت چراغ قرمز است. در سالهای گذشته و خصوصا دهه هفتاد این مشکل در مورد اتومبیلها وجود داشت که خوشبختانه با کارزارهای تبلیغاتی صحیح فرهنگ ایستادن پشت چراغ قرمز تا حد زیادی در بین اتومبیلها جا افتاد و حالا نوبت عابران پیاده است. در اینجا هم منفعت طلبی شخصی نقش اول را بر عهده دارد. عابری که موقع چراغ قرمز از لابه لای اتومبیل ها رد می شود اگر لحظه ای خود را جای رانندگانی که برخی از آنها واقعا هم عجله دارند باز چنین کاری خواهد کرد؟
در مورد موتورسوارها وضع بسیار وخیم است.به جرات می توان گفت اغلب موتورسوارها اصلا قانونی و خط قرمزی برای خود نمی شناسند، از چراغ قرمز و پیاده رو براحتی رد می شوند. در خیابانهای یک طرفه خلاف جهت می روند و ... . در این مورد علاوه بر خود موتورسوارها تقصیر متوجه مسئولان نیز هست، چرا که سختگیری لازم را در برخورد با آنها نشان نمی دهند.
از رانندگی که بگذریم به تخریب بناهای عمومی و ریختن آشغال در سطح شهر و اماکن تفریحی می رسیم. بعنوان مثال اگر شما سری به یکی از اماکن تفریحی تهران مانند دربند یا درکه بزنید، در رودخانه های این اماکن انبوهی از مواد پلاستیکی و زباله می بینید. همان منفعت طلبی شخصی اینجا هم نقش اساسی دارد، منفعت شخصی ای که به تخریب محیط زیست و میراث فرهنگی و تاریخی کشور می انجامد. در واقع افراد جامعه اگر نسل های بعد از خود را در نظر بگیرند، مسلما ترجیح می دهند دست از این رفتار برداشته تا فرزندان آنها نیز بتوانند از امکانات موجد استفاده کنند.
رعایت حقوق شهروندی، در سنین کودکی باید به همگان آموزش داده شود اما در عین حال رفتار ما نیز مهم است. اینکه تنها در وادی حرف بمانیم و شعار بدهیم دردی را دوا نمی کند. کودکی که بارها در مورد محاسن رعایت حقوق شهروندی شنیده و خوانده اگر ببیند خلاف آن در جامعه رخ می دهد مسلما به رعایت حقوق شهروندی ترغیب نخواهد شد. اطلاع رسانی به افراد و آگاه سازی جامعه کار دیگری است که باید انجام شود. در واقع رسانه ها در کنار خانواده ها باید دست به دست هم دهند تا این مشکلات حل شود. مثلا خانواده ها در کنار اهمیت خیلی زیادی که برای نمره های فرزندانشان قائلند چه اندازه آنها را به رعایت حقوق شهروندی و در پیش گرفتن سبک درست زندگی تشویق می کنند؟ چند بار از آنها می پرسند در روابطش با دیگران و محیط اطراف چگونه رفتار می کند؟ از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش نیز در این مورد مسئولیت مستقیم دارد. پرداختن به این مباحث در کتابهای درسی و برگزاری برنامه هایی در مدارس برای تشویق دانش آموزان به رعایت نکات فوق کمک زیادی به جا افتادن سبک زندگی درست در جامعه خواهد کرد.
از سوی دیگر صفحات روزنامه ها و نشریات چند درصد از مطالب خود را به این امور اختصاص می دهند؟ صدا و سیما تا چه حد در این مورد فرهنگ سازی می کند؟ درست است که اخبار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خوانندگان زیادی دارد اما باید بدانیم که اطلاع رسانی در این موارد، جزو مهمترین وظایف رسانه هاست. وظیفه ای که در هاله سیاست زدگی رسانه ها، از مطبوعات گرفته تا صدا و سیما، رنگ باخته است.
در پایان این مطلب برای تذکر دوباره اهمیت موضوعی که بدان پرداختیم حدیثی از پیامبر بزرگوار اسلام می آوریم. ایشان فرمودند: « كلّكم راع و كلّكم مسؤول عن رعيّته» و این همه آن چیزی است که باید گفت.